Қырым операциясы

Қырым операциясы – Ұлы Отан соғысы барысында 1944 жылы 8 сәуірде – 12 мамырда Қырымды неміс-фашист әскерлерінен азат ету мақсатымен жүргізілген совет әскерлерінің шабуыл операциясы. Қырым операциясы 4-Украин майданы (қолбасшысы армия генералы Ф.И. Толбухин) мен Дербес Приморье армиясы ( армия генералы А. И. Еременко) әскерлері және Қара теңіз флоты ( адмирал Ф. С. Октябрьский) мен Азов әскери флотилиясы (контр-адмирал С. Г. Горшков) бірігіп қимыл жасауы арқылы жүзеге асырылды. Қызыл Армия Днепрдің оң жағасында жүргізген сәтті ұрыстарынан кейін және 1943 жылы күзінде жүзеге асырылған операциялардың нәтижесінде Қырымда бекінген жаудың 17-армиясы қоршауда қалды. Оның құрамында 7 румын және 5 неміс дивизиялары (200 мыңға жуық адам, 3600-дей зеңбірек пен миномет, 200-ден астам танк пен ауыр зеңбірек, 150 самолет) болды. Совет әскерлерінің құрамында 30 атқыштар дивизиясы, 2 теңіз жаяу әскері бригадасы, 2 бекіністі аудан (400 мыңға жуық адам, 6 мыңдай зеңбірек пен миномет, 559 танк пен өздігінен жүретін артиллериялық қондырғы, 1250 самолет) болды.

4- Украин майданының әскерлері 8-әуе армиясы мен Қара теңіз флоты авиациясының қолдауымен 8 сәуірде Перекоп бағытында шабуылға шығып, гвардия 2-армия Армянск қаласын алды, ал 51-армия Сиваш бекінісіндегі жаудың алғы шебін бұзып өтті. 11 сәуірге қараған түнде Дербес Приморье армиясы 4-әуе армиясы мен Қара теңіз флоты авиациясының қолдауымен шабуылға шығып, Керчь қаласын алды. 19 танк корпусы Джанқойды азат етті. Керчьтегі жау тобы батысқа қарай жедел шегіне бастады. Совет әскерлері шабуылды үдете отырып, сәуірдің 13 – 14-нде Евпатория, Симферополь, Бақшасарай, Алушта, Судак қалаларын, 18-нде Ялтаны азат етті. Осының нәтижесінде Севастопольге жол ашылды. 5 мамырда Севастопольдың сыртқы қорғаныс шебіне шабуыл бастаған совет әскерлері 8 мамырда оның ішкі қорғаныс шетіне өтіп, 9 мамырда қаланы азат етті. Херсонес мүйісін паналаған жау әскерлерінің қалдықтары 12 мамырда тізе бүкті. Қырымды азат етуде совет әскерлеріне жергілікті партизан құрамалары үлкен көмек көрсетті.

Жау өлгені, тұтқынға түскені бар 140 мың адамынан және соғыс техникасынан айрылды. Қырымды азат ету ұрысында ерекше ерлік көрсеткені үшін 126 адамға Совет Одағының Батыры атағы берілді. Жаудың Қырымдағы тобын күйрету нәтижесінде Совет майданының оң қанатындағы қауіп сейілді, Қара теңіз флотының базасы жақсартылды.

Дереккөздер

• Штеменко С. М., Бас штаб соғыс жылдарында, А., 1972;
• Великая Отечественная война Советского Союза 1941-1945 жж. Краткая история, М., 1970;
• Бирюзов С. С., Когда гремели пушки, М., 1962.