Қытай мифтері
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Қытай мифологиясы — мифологиялық жүйелер жиынтығы: ежелгі қытай, даосизм, буддизм, сондай-ақ кейінгі халық мифологиясы. Бес мың жыл бұрын пайда болған Қытай тұрғындарының сенімдері әрдайым логикалық негізге ие бола бермейді, сондықтан оларды мифтер деп атайды, ал оларды зерттейтін ғылым – мифология. Негізгі мифтік кейіпкерлер төменгі дәрежелі тіршілік иелері қызмет ететін императорлар ретінде әрекет ете бастады. Қытай мифологиясында барлық кейіпкерлер жануарлармен тығыз байланысты. Барлық құдайлар мен жындар мінез-құлық белгілі бір тіршілік иелерімен анықталады.
Қытай мифологиясының ерекшеліктері өңдеу
Қытай мифологиясының ерекшеліктері – нақты тұлғалар мен ойдан шығарылған мифтік кейіпкерлердің араласуы мен нанымдардың өмір салтымен ажырамас байланысы. Барлық мифтік кейіпкерлерге қарапайым адамдарға тән қасиеттер беріледі және әр құбылыста Құдайдың араласуы байқалады. Мифтер арқылы адамдар айналасында болып жатқан түсініксіз нәрселер мен оқиғаларға деген көзқарасын жеткізеді. Олар әлі күнге дейін құдайлар мен мифтік тіршілік иелерін құрметтейді және ғибадат етеді, олардың құрметіне мерекелер мен карнавалдар – әлемнің түкпір-түкпірінен адамдарды қызықтыратын таңғажайып шоулар өтеді.
Қытай мифтері өңдеу
Мифтердің пайда болуы жер бетіндегі барлық тіршілік иелерінің шығу тегін түсінуге және түсіндіруге тырысумен байланысты. Қытайлықтардың алғашқы мифтері аңыздармен және хаостан ғаламның пайда болуымен байланысты. Олар хаос екіге – су мен жерге бөлінген сәтті әлемнің бастауы деп санайды. Ұлы құдай Пангу – төрт элементті жаратқан және жер бетіндегі барлық тіршіліктің ұрпағы болған құдай. Жел мен жаңбыр оның күрсінуінен, ал дем шығарудан найзағай пайда болды деп есептелді. Ол қайтыс болғаннан кейін оның аяқ-қолдары бес тау жотасына айналды, ағаштар мен шөптер шаштан өсіп, адамдар оның денесінде тұратын паразиттерден пайда болды.
Қытай мифтік тіршілік иелері өңдеу
Қытайдың байырғы мәдениеті олардың өмірінде рухтар мен мифтік тіршілік иелерінің міндетті түрде болуымен ерекшеленеді. Ежелгі уақытта адамдар әлем тек таулар мен өзендерден тұрады деп сенген, ал жер бетіндегі қалған нәрселер маңызды болмаған. Олар тауларда тау рухтары өмір сүреді деп сенді – дене құрылымы бұзылған жағымсыз тіршілік иелері. Сенімдерге сәйкес, ең маңызды рух Тайшан тауының ең түбінде өмір сүрді. Өлгеннен кейін жандар осы құдайға бағынады деп сенді.
Су кеңістіктерінде ерлер мен әйелдердің рухтары санатына бөлінген тіршілік иелері тұрады. Сонымен қатар, қытайлар суға батқан адам су астындағы рухқа айналады және олар адамдарға қамқор болу үшін шақырылды деп сенді. Элементтердің су иесі Лунван – үлкен өлшемдердің мәні. Оның қарамағында үш элементтің құдайлары болды – жел, күн күркіреуі және жаңбыр.
Айдаһарлар өңдеу
Қытай мифологиясында олар аспан құдайы мен оның жердегі губернаторының билігінің бейнесі. Айдаһар жердің төрт элементінің – оттың, судың, жердің және ауаның күшін білдіреді деп саналады. Ежелгі заманнан бері айдаһар адамдардың игілігі үшін қызмет етеді, сондықтан оның тұрмыстық заттар мен интерьердегі бейнесі үйге әл-ауқат әкеледі және байлық пен өркендеудің жиналуына ықпал етеді деп сенген.
Ежелгі қытай тарихында айдаһар өмір жасының шектеуі барлардың арасында жер бетінде өмір сүре алмайды деп есептелген. Сондықтан ол аспанға ұшып кететін немесе көлдер мен су қоймаларының түбіне тығылатын. Дінде айдаһарлар құрметті орынға ие болды, егер олар аспан мен құдайлардың хабаршысы деп саналса, онда императорлар жердегі айдаһарлардың ұрпақтары деп аталды.
Айдаһарлардың анасы – айдаһарлардың ішіндегі ең маңызды тұлға, аңыз бойынша, кедей отбасынан шыққан қарапайым қыз болған. Ол сопақша пішінді ақ тасты тауып алып, оны өзімен бірге алып кеткен. Осы тастан бес жылан шығып, оның бақылауымен үлкен айдаһарларға айналған. Бұл қыздың құрметіне салынған бірнеше ғибадатханалар қазіргі заманға дейін сақталған, ол қазіргі әлемде балалар мен ата-аналардың қамқоршысы ретінде кең танылған. Оның құрметіне айдаһардың көптеген түрлерінің атауларында "лун" бөлшегі бар.