Үйтас

Yйтас — Өгем аумағындағы нысан аты. Үй сияқты төрт қырлы үлкен тас. Биіктігі 2 м, ұзын 5 м, ені 3 м. Өгем шұқырына түсе берісте 7 км сол жақта. Ертеде Өгемде өмір сүрген Балықбай атты бай адам түйенің мойнын екі жерден бауыздап, ортасындағы бітеу терінің бір жағын тігіп қап жасап, сол қапқа алтын толтырып, Үйтас деген жердегі қыстауының маңына жасырған деген әуезе бар.ертедегі баспана құрылысының бір түрі.

Yйтас түркі тайпалары және тау халықтары арасында исламға дейінгі дәуірде кең тараған. Ол көбіне табиғи тастан киіз үйге ұқсас үлгімен тұрғызылған. Ежелгі заман тарихшылары (мыс., Понтийлік Приск) Каспий теңізінен солтүстік және солтүстік-шығысқа қарай созылып жатқан кең даланы мекендеген тайпалардың іргесі шеңберленіп келген тас үйлері, Византия тарихшысы К.Порфиродный аварлардың дөңгелек пішінді тұрақжайлары, ал грек географы әрі тарихшысы Страбон тау тұрғындарының тастан салған шеңбер үлгідегі баспаналары жайында жазады. Дәстүрлі қазақ ұғымында бұл баспаналар да, сондай-ақ қабырғасын табиғи тастан шеңбер үлгімен тұрғызып, төбесін күмбездеп жапқан ежелгі мазар да Yйтас деп аталады.

Үйтас - Еңлік, Кебек паналаған жер. Семей облысы, Абай ауданы, Кіші Орда тауының батыс жағына орналасқан. 1780 ж. шамасында қос ғашық Еңлік пен Кебек Қара жартастан қашып, Жидебайға жақын Ү-қа келіп жасырынған. Жазықсыз мерт болған қос мұңлықтың қайғылы тағдыры Абайды кайтты толғандырып, Шәкерім, Мағауияға дастан жазуға тапсырма берген.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IX том
"Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы"