Үлкен Көгілдір Ойық
Ұлы көгілдір ойық әлде Үлкен көгілдір ойық (ағылш. Great Blue Hole) — Белиз барьерлік рифының құрамына кіретін Лайтхаус-Риф атолласының ортасында орналасқан ірі көк ойық. Ойық диаметрі 305 м., тереңдігі 120 м. дөңгелек карст шұңқырлары болып саналады.
Құрылу және ашылу тарихы өңдеу
Бұл геологиялық қалыптастыру алғашында мұз дәуірінде құрылған әктас үңгірлер системасы болып табылды. Сол уақытта теңіз деңгейі қазіргі уақытқа қарағанда төмен болды, алайда теңіз деңгейі көтерілген соң үңгір күмбезі құлап, карст шұңқыры пайда болды (бедердің бұндай пішіні Белиз жағалауында көп кездеседі)[1].
Ел аузында бұл ойық ата-бабаларымыз қазына сақтаған "ыдыс" деген әңгімелер кең тараған. Тесіктің қабырғаларының біркелкі әрі тегіс болуы бұл пікірді одан сайын алға тарта бастады.
Десе де, француз зерттеушісі Жак-Ив Кусто бұл пікірді жоққа шығарып, қабырғалардың адам қолымен жасалмағандығын толықтай дәлелдеп берді. Ол 1972 жылы Калипсо кемесімен бірге ойықтың тереңдігін өлшеп, оның табиғи құбылыс екенін дәлелдеді [2]. Ойыққа бір орынды субмариналарда түсіп экспедиция қатысушылары вертикальдан 10-13 ° бұрышта орналасқан массивты сталактиттерді табады. Бұл ойық геологиялық қозғалыс пен үстірттен төмен еңкеюге ұшырағанын дәлелдеді.
Жоғарылау кезінде Ұлы көк ойықта иірім пайда болып, сол иірім ойық бетінде орналасқан барлық заттарды, соның ішінде:балдырларды, қайықтарды өзіне сіңіреді. Жиі бұл иірімдерде адамдар көз жұмады. Үңгірден шыға берісте, осында қаза болған ондаған дайверлердің тізімі жазылған кесте ілінген. Мұнда болып көрген туристер су түбінде бақилық болған адамның үш қаңқасын кезіктірген көрінеді. Су қайтқан кезінде ойықта бұрқақ пайда болып, ол қуатты су (кейбір кезде қоқыс қосылған су) ата бастайды[3].
Туризм өңдеу
Белизден алыс орналасса да (шамамен 96 км қашықтықта) қарамастан, Ұлы көк ойық рекреациялық дайвинг үшін танымал орын болып табылады. Сүңгуірлер бұл жақта алып груперді, медбике акулаларды және кариб риф акулаларын кездестіру мүмкін.
Бұндай пішінде үңгірлер Белиз пен Юкатан түбегінде сенотес (испанша cenotes) атымен белгілі. Бұл үңгірдің құрлықтағы түбектерден басты айырмашылығы - басқа үңгірлермен бірге көлденең дамудың дәлелінің аздығы.
2012 жылы Discovery арнасы бұл ойықты өзінің "әлемдегі ең ғажайып 10 орын" тізіміне енгізді[4].
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Belize Blue Hole reef. National Geographic Online. Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 наурыз 2012.
- ↑ Жак-Ив Кусто Galapagos - Titicaca - The Blue Holes — Лондон: Cassell, 1973. — ISBN 0304292591.
- ↑ Чудеса природы: Блу-Хоулс
- ↑ Robert Lamb The 10 Most Amazing Places on Earth. Discovery Channel (2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 қараша 2012. Тексерілді, 12 қыркүйек 2013.