Үлкен тоспаұлу

Үлкен тоспаұлу - суы тұщы тоғандарда су түбінде мекендейді. Тұрқы жетпіс миллиметрге дейін жетеді. Оның денесінің алдыңғы бөлігінде екі қармалауышы және бір жұп көзі болады. Тоспаұлудың тұлғасын бақалшақ қаптайды, бақалшақтың кең аузынан бүкіл бауырын алып жататын аяғы байқалады. Бақалшақ бірнеше рет бұратылып, ұшы үшкірленіп бітеді. Ол мүйізтектес заттан түзіледі.

Бұл ұлудың денесі бас, тұлға және аяқтан құралып, бір-бірінен айқын бөлінбейді. Аяғы бүкіл құрсақ бөлігін қамтитындықтан, тоспаұлу бауыраяқты былқылдақденелі жәндік деп аталады. Ұлудың басындағы қармалауыштардың түбін ала екі көзі болады, баспен жалғасқан тұлғаның алдыңғы жағында ерекше қатпар - шапанша тұлғаны қаптап жатады.Ал ұлудың денесі мен шапанша аралығындағы бос орын шапанша қуысы деп аталады. Бастың астыңғы жағынан ұлудың аузы көрінеді.

Мүшелер жүйесі

Тоспаұлу негізінен өсімдіктекті азықпен қоректенеді. Асқорыту жүйесі: ауыз, жұтқыншақ, өңеш, қарын, ішек, аналь тесігі. Ұлудың жұтқыншағында, тіл деп аталатын астыңғы бөлігін ала ұсақ тісшелер - үккі болады. Сол үккілердің көмегімен тоспаұлуы су өсімдіктерінің сабақтарындағы жұмсақ ұлпаларды қырып жейді.

Үлкен тоспаұлуы өкпемен тыныс алады, сондықтан әлсін-әлсін су бетіне шығып, тыныс тесігі арқылы өкпесіне ауа толтырып алады. Өкпенің қабырғасындағы қантамырларда оттегін сіңіріп, көмірқышқыл газын бөлу арқылы газ алмастырады. Түссіз қан ұлу денесіне жүректен шыққан қантамырлар арқылы бірден таралып, мүшелер арасындағы аралықтарға құйылады. Үлкен тоспаұлудың жүрегі екі бөліктен тұрады: құлақша мен қарынша. Жүрек екі бөлігін кезек - кезек жиыру арқылы ірі қантамырлар мен қанды айдайды да, одан соң қылтамырларға бөлініп, мүшелер аралығына таралады. Бұл қанайналымның ашық жүйесі деп аталады. Ұлуларды қанайналымның ашық жүйесі қызмет атқарады.

Үлкен тоспаұлуының күрделі құрылысты бүйрегі бар, сол бүйрек арқылы өткен қан улы заттардан айырылып, бүйректегі сүзінді аналь тесігінің жанындағы тесік арқылы сыртқа шығарылады.

Үлкен тоспаұлудың жүйке жүйесі - дененің әрбір үлескісінде орналасқан бес жұп жүйке түйіндерден тұрады. Түйіндердің өзара жалғасуынан жүйке бағанасы түзіледі де, бүкіл мүшелерге тармақталады. Терідегі бытыраңқы орналасқан сезімтал жасушалар мен қармалауыштар үлкен тоспаұлудың сипап сезу қызметін атқарады. Сонымен қатар, тоспаұлуда тепе-теңдік мүшесі де бар, ол - ішінде әктенген ұсақ денешігі бар көпіршік және сезімтал түкті жасушалар. Ұлудың денесі қалпынан өзгерген кезде көпіршіктегі әкті денешік орнынан жылжып, тітіркенуді денеге жеткізеді.

Үлкен тоспаұлу - гермафродит жәндік, жыныс жасушысынан жұмыртқажасушасы мен сперматазоид бөлінеді де, айқаспалы тәсілмен ұрықтанады. Тоспаұлу су өсімдіктерінің сабағына жұмыртқалап, жұмыртқадан жетілген жас тоспаұлушалар өрбиді.