Үр, үр жаңа

Үр, үр жаңа. Су жаңа, жап-жаңа орнына «үр жаңа» деп те айтылады. «Саржанның аяғында үр жаңа қисық табан етік, қара көк галепей шалбары бар» (Ж. Жұмақанов, Соқпақ.). «Үр» сөзі де қазіргі тілімізде сын есім қалпында «жаңа» тұлғасынан басқаға жоламайды, жеке тұрып қолданылмайды. Алайда, ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде осы сөздің төркіні боларлық «үрүң» сөзін кездестіреміз де, екі түрлі мағынасын оқимыз: 1. ақшыл мөлдір; 2. таза. Кейінгісі ауыспалы мағына. Осы ауыспалы мағына біздің тілімізде тек «жаңа» сөзімен тіркесте сақталған да, тұлға жағынан ықшамдалып, «үр» қалпына жеткен. Сонда «үр жаңа»—«таза жаңа» болмақ. Ертедегі тұлға мен мағына тек якут тілінде сақталған.