Ұлы Карл
Карл, Ұлы Карл лат. Carolus Magnus, нем. Karolus Magnus, нем. Karl der Große, фр. Charlemagne, (2.4.742 – 28.1.814) – Франк империясының королі (768 – 814, 800 жылдан император), Каролингтер әулеті билігінің негізін қалаушы. 768 жылы Франк корольдігі бір бөлігінің королі атанды (екінші бөлік оның ағасы Карломанның иелігінде болды).
- 771 жылы біріккен Франк корольдігінің билеушісі болды.
- Ол көршілеріне қарсы үздіксіз соғыс жүргізіп (773 – 774; 776 – 777 жылы лангобардтарға қарсы, 788 жылы бавар герцогы Тассилонға қарсы;
- 777 – 804 жылдары сакстарға қарсы;
- 796 – 810 жылы Испанияда арабтарға қарсы, 791 – 799 жылы аварларға қарсы, 789 – 806 жылы батыс славян тайпаларына қарсы, тағы басқа), көптеген жерлерді жаулап алды;
- Кең байтақ Франк империясын құрды;
- 800 жылы Рим папасы Лев III оны император деп жариялады. Империясы көптеген халықтар мен тайпалардан тұрды.
| Ұлы Карл | |
|---|---|
| Rex Francorum (Франк королі) Rex Longobardorum (Лангобард королі) Imperator Romanorum (Император Римлян)
| |
| |
| Ұлы Карл, by Альбрехт Дюрер | |
| Тақта отыру жылдары | 768–814 |
| Нуайон, 9 қазан 768 ж. Павия, 10 шілде 774 ж. Рим, 25 желтоқсан 800 ж. | |
| Ізашары | Пипин Короткий |
| Ізбасары | Людовик I Благочестивый |
| Әкесі | Пипин Короткий |
| Анасы | Бертрада Лаонская |
| Туған күні | 2 сәуір 742 ж. (?) Льеж |
| Қайтыс болған күні | 28 қаңтар 814 ж. (aged around 71) Ахен |
| Жерлеу рәсімі | Ахенский собор |
Ол шекараларды бекітіп, орталықтың билігін нығайтуға тырысты. Жергілікті жерлердегі қолдарында әскери-әкімшілік билігі бар графтардың үстінен мемлекет өкілдер (mіsgі domіnіcі) арқылы жиі-жиі тексерулер жүргізді. Иелігіндегі барлық халықтарға орындауға міндетті көптеген заңдар шығарды. Католик шіркеуіне сүйеніп, шіркеу қызметкерлерін жоғары мемл. лауазымдарға көтерді, епископ сайлауын өзі жүргізіп, жаңадан басып алынған жерлердің тұрғындарын бағындыруды қолға алды. Бірақ ол біртұтас мемлекет құра алмады. Ол өлгеннен кейін көп ұзамай немерелері империяны үшке бөліп алды (843). Осы бөлінген үш иелікте Батыс Еуропадағы жетекші 3 мемлекет (Франция, Германия, Италия) қалыптаса бастады. Карл тұсында Еуропада мәдениет біршама уақытқа қайтадан гүлденіп, ол “Каролингтік өрлеу” деп аталды.[1]
-
Ұлы Карл -
Франк патшалығы территориясына Ұлы Карлдың қосқаны (ашық жасыл)
.jpg)
Дереккөздер
өңдеу- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Carolus Magnus |