Ұсақ торлы жуа

Ұсақ торлы жуа
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Гүлді өсімдіктер;
Табы:	Дара жарнақтылар;
Сабы:	Asparagales;
Тұқымдасы:	Amaryllidaceae;
Кіші тұқымдасы:	Allioideae;
Тайпасы:	Allieae;
Тегі:	Allium;
Түрі:	A. ursinum;
Екі-есімді атауы
	Allium ursinum; (L.)

Ұсақ торлы жуа (лат. Allium ursinum) – амариллистер тұқымдасының жуалар тегінің көпжылдық шөптес өсімдігі.

Қазақстанда Алтайдың тек батыс бөлігінде кездеседі. Кейде тау өзендерінің аңғарларында үлкен алаңдарды алып жатады және самырсынды шыршалы ормандарда, әсіресе Риддер қаласының төңірегінде.

Басқа пияздардан жалғыз емес,түптенген тамырсабақтармен жіңішке цилиндр тәрізді пиязшығымен, сұрғылт торлы қабығымен ерекшеленеді. Сабағының биіктігі 76 сантиметр,төменгі бөлігі күлгін қабықшалармен оралған, ортасында екі, көбіне үш тегіс жалпақ эллипс тәрізді жапырақтары болады. Торлы жуаның жапырағының пішіні жағынан меруертгүлдің жапырағына өте жақын. Гүлдері ұсақ сарғыш, шатыр тәрізді гүлшоғырына жиналған, аталық жіпшелер гүлсерігінен ұзындау, сондықтан аталықтар түйін бағанасымен бірге гүлдерден көзге түсе қылтиып тұрады.

Бұл түр маусым-шілдеде гүлдейді. Шілде-тамызда жеміс береді. Тұқымымен және вегетативті түрде көбейеді. Пиязшықтары және жер үсті бөлігі эфир майын бөледі және көп мөлшерде дәрумен С, сондықтан ұсақ торлы жуа барлық өзі өсетін орындарда қалаулы тағамдық өсімдік болып табылады. Оны жас күйінде, тұздалған, маринадталған, ашытылған күйінде жейді. Гүлдегенге дейін пиязшығымен қоса топырақтан сілкіп жұлып алып жинайды. Одан кейін жапырағы да, сабағы да қатайып кетеді де жеуге жарамсыз болып қалады. Өсімдіктің осы мүшелерін халықтық медицинада бронхы ауруын, склерозды емдеуде және ішек құртын түсіруге қолданады. Үнемі жаппай жинаудың нәтижесінде көптеген жерлерде, әсіресе елді-мекендердің маңайында торлы жуаның саны азайып барады, сондықтан Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.

Синонимдері

Aglitheis ursina (L.) Raf.
Allium latifolium Gilib., nom. inval.
Allium longipetiolatum St.-Lag.
Allium nemorale Salisb.
Allium petiolatum Lam.
Allium ucrainicum (Oksner & Kleopow) Bordz.
Allium ursinoides G.Don ex Sweet
Allium ursinum subsp. ucrainicum Oksner & Kleopow
Allium ursinum var. ucrainicum (Oksner & Kleopow) Soó
Allium ursinum subsp. ucrainicum Kleop. & Oxner
Allium vincetoxicum Pall. ex Ledeb.
Cepa ursina (L.) Bernh.
Geboscon ursinum (L.) Raf.
Hylogeton ursinum (L.) Salisb., nom. inval.
Moly latifolium (Gilib.) Gray
Ophioscorodon ursinum (L.) Wallr.