Ұңғыма геофизикасы

Ұңғыма геофизикасы

Ұңғыма геофизикасы - бұрғылау ұңғымасының төңірегіндегі немесе бір-бірінен бірнеше жүздеген м кейде бірнеше км қашықтықтағы ұңғыма арасындағы тау жынысытарды зерттеудің геофизикалық әдістері.

Ұңгыма ернеуінің арматурасы

Ұңгыма ернеуінің арматурасы - ұңғыма ернеуін нығыздайтын, лифт құбырларын ілетін, ұңғыма өнімін немесе оған айдалатын агенттердің ағымын бөлетін және реттейтін құрылғылар кешені. Құбыр ұшындағы жабу және реттеу арматурасынан (ысырмадан, шумектен, штуцерден, қақпақтан) турады. Бұрқақтық, газлифтік, газдық, газ тоғытатын ұңғымаларда пайдаланылады.

Ұңғыма ернеуінің қысымы

Ұңғыма ернеуінің қысымы - ұңғының жоғарғы нүктесіндегі қысым. Ұңғыма ернеуі арматурасының монометрімен елшенеді. Статикапық және динамикалық қысымдар болып ажыратылады. Статикалық қысым тоқтатылған ұңгымада елшенеді, ол қойнауқаттық қысымға, ұңгыманың тереңдігіне, оны толтырған ортаның тығыздығына байланысты. Ол мелшерлік жағынан ұңғыма ернеуі мен қойнауқатқа дейінгі сұйық бағанасы қысымының айырмасына тең. Динамикалық қысым жұмыс жасап тұрған ұңғымада елшенеді, ол статикалық қысымдағыдай параметрлерге қоса ұңғыма өніміне жене тогытылатын агенттың шыгынына, сондай-ақ ұңғыма жанындагы құбыр желісінің қысымына, ұңғыма ернеуі арматурасының жабушы-реттеуші белшектеріндегі қысымдардың күрт ауытқыуына байланысты болады.

Ұңғыма жұмысын доғару

Ұңғыма жұмысын доғару - бұрғылау процесінде немесе ол аяқталған соң ұңғыма оқпанын сақтау үшін оның ернеуін белгілі бір уақыт бойы нығыздап жабу. Жұмысты қиындатушы жағдайлар пайда болғанда, бұталы бұрғылауда бұтаның барлық ұңғымалары тұрғызылып болғанша, кенорындарды игергенде кәсіпшілік қалыптасып біткенше өлшеулі мерзім бойына Ү.ж.д. қарастырылады, ал ұзақ мерзімге тоқтату кенорынды пайдалану мүлде аяқталғаннан кейін жүзеге асырылады.

Ұңғыма оқпаны түбінің қысымы

Ұңғыма оқпаны түбінің қысымы - пайдаланудағы мұнай, газ немесе су ұңғымасы түбіндегі флюидтің қысымы; ұңғыма оқпанындагы сұйықтың (немесе газдың) көтерілуіне себепші болатын қойнауқат қуатын сипаттайды. P3=QcH+Pa формуласы бойынша есептеледі, мұнда РЗ - ұңғымасы түбіндегі қысым, Па, Н - ұңғымадағы сұйық бағанасының биіктігі, м; Qc - сұйықтың тығыздыгы, кг/м³, Ра - ұңғыма қысымы, Па. Жұмыс істеп тұрган ұңгыманың қысымы динамикалық, тоқтатылган ұңгыма қысымы статикалық Ұңғыма оқпаны түбінің қысымы деп аталады. Тереңдік манометрімен өлшенеді.

Ұңғыма өнімділігі

Ұңғыма өнімділігі - пайдаланудагы мұнай, газ өндіру ұңғымаларынан қойнау қаттық флюидтің алынуын аныққтаушы сипаттама. Есептік жағынан өнімділік коэффициент ұңғыма шығымының оның түбінде жасалынатын депрессияға қатынасымен анықталады. Іс жүзінде ұңғыма шығымының қойнауқат қалыңдыгы бірлігіне (1 м) келетін меншікті өнімділік коэффициента де пайдаланылады. Өнімділік қойнауқаттың қалыңдыгы мен өтімділігіне қойнауқаттық флюид құраушыларының құрамына, олардың тұтқырлығына, ұңғыма диаметріне, қойнауқаттың артылу дәрежесі мен мінсіздігіне, артылу тәсіліне, физикалық-химиялық қасиеттеріне, ұңғыма тубі маңының ластанғандығына байланысты. Коэффициент тұрақтанған алым әдісі бойынша гидродинамикалық зерттеулерді жүргізгенде анықталады.

Ұңғымаларды торпедалау

Ұңғымаларды торпедалау - торпеда көмегімен ұңғымада жүргізілетін қопару жұмыстары. Ұсталып қалған бұрғылау және шегендеу құбырларын босату, мұнай мен газдың ұңғымаға құйылуын күшейту, бұрғыланудағы ұңғыма түбінде қалған металл заттарды бөлшектеп суырып алу, нығыз құм шоғырларын бұзу, сүзгілерді тазарту, жаңа бұрғылау оқпанын жасай бастау үшін қолданылады. Қопару шоғырландырылған, ұзартылған, бағытталган торпедалар арқылы іске асырылады.

Ұңғыманы жуу

Ұңғыманы жуу - бұрғылау барысында жұғыштау агенттерінің (газдың, көбіктің, судың, бұрғылау ерітіндісінің) үздіксіз немесе дүркін-дүркін айналымы. Айналым нәтижесінде ұңғыма түбі бұрғыланган тау жынысы түйірлерінен (шламнан) тазартылып жер бетіне шыгарылады да, шлам жинағышқа түсіріледі, түптік (забойлық) қозғалтқыштарға энергия беріледі, тау жынысы бұзатын аспапты суытады, ылғалдайды. Жуу айналымының жалпылама тура, жалпылама кері, тұпмаңылық және біріктірілген сұлбалары бар. Жалпылама тура айналымда бұргылау ерітіндісі сыйымдылықтан сорап арқылы тартылып иілгіш шланг, вертлюг және бағыттаушы құбыр арқылы бұрғылау тізбегіне беріледі, кейін ол бұрғылау тізбегі мен ұңғыма қабырғасының немесе шегендеу құбырының арасындағы сақиналық арна арқылы шламды жоғарыға айдап шығарады. Жуудың жалпылама кері айналымы әдетте лифтілік құбырлардан цементтік ерітінді қалдықтарын айдап шығу үшін қолданылады.

Ұңғыманы жылумен өңдеу Ұңғыманы жылумен өңдеу - ұңғыма оқпаны мен оның түбінің төңірегінде температураны жасанды жолмен жоғарылатуга негізделген пайдаланудагы ұңғыманың мұнай құйылымын күшейтетін және өнімділігін жоғарылататын әдіс. Тұтқырлығы жоғары парафинді және шайырлы мұнайларды өндіргенде қолданылады. Жылуды пайдалану процесінде көтеру құбырларында, түпкі бөлікте жабысып жиылып қалган мұнайды сұйылтады, парафин мен шайырды заттарды балқытады. Жалпы жылыту қойнауқатқа жылы сұйық күйдегі жылу берушіні (мұнайды, газолинді, керосинді, дизель отынын, суды) айдау арқылы, циклді түрде бу жылуымен, электр күшімен, жылы қышқылмен өңдеу, электромагниттік және термоакустикалық әсер ету жолымен жүргізіледі.

Ұңғыманы игеру

Ұңғыманы игеру - ұңғыманың жобаланған өнімділігіне қол жеткізу үшін өнімді қойнау қаттардың флюид қуйылымын жер бетіне шығару жұмыстары. Қойнауқат аршылған соң жербетілік, ұңғыма жабдықтарын құрастырумен байланысты жұмыстарды жүргізген соң орындалады. Егер уңғымада бірнеше енімді қойнауқаттар игерілсе, онда бұл жұмыс біртіндеп жоғарыдан темен қарай жүргізіледі және ұңғыма жұғыштау суйығы бағанасының қысымын қойнауқаттық қысымнан төмендету арқылы іске асырылады. Мұндай жағдайда қойнау қаттық қысым темендейді, соның арқасында флюид қуйылымының жоғарлауы жүзеге асады.

Ұңғыманы күрделі жөндеу

Ұңғыманы күрделі жөндеу - жөндеу-түзету, ұңғыманың екінші оқпанын жасақтау, қармау және жөндеу-оқшаулау жұмыстарының кешені. Жөндеу-түзету жұмыстарына пайдалану бағанасының майысқан, сынған, жарылған орындарын түзету, зақымданған белігін ауыстыру, ұңғыма ернеуін нығыздау, цемент тығындарын бұрғылау жатады. Ақауларды түзету қиын болғанда ұңғыманың екінші оқпаны бұрғыпанады. Ол үшін ақауы бар жерден ойық жасалады, еңкіш бағытталып бұрғыланган екінші оқпанға бағананы түсіріп бекітеді. Қармау жұмыстарына құлап түскен сораптық-компрессорлық құбырлардың бағанасын, сорап штангаларын, құралдарды тартып шығару және оқпанды тазарту шаралары жатады. Ұңгымага қойнауқаттық сулар құйылғанда жендеу-оқшаулау жұмыстарын жүргізеді. Жоғарыдан, төменнен қуйылатын суларды цемент ерітіндісін айдап бітеу арқылы тоқтатады.

Ұңғыманы қайтару

Ұңғыманы қайтару - мұнай, газ өндіру үшін ұңғыманы бір қойнауқаттан немесе горизонттан екіншілеріне ауыстыру. Бұл бірнеше өнімді қойнауқаттары бар кенорындарды ұңғымалардың біріңғай торы арқылы бұрғылап игергенде, аршылған жатынның біреуі толық сарқылғанда, немесе оны су басқанда, техникалық жағдайы өзгергенде жүзеге асырылады. Жоғарыдағы нысандарға және төменгі нысандарга ауыстырылган Ұңғыманы қайтару болып ажыратылады. Жоғарғыда жатқан және төменде жатқаны қойнауқаттар пайдаланылып біткен соң олар цементпен бітеліп тасталынады.

Ұңғыманы қысымдау

Ұңғыманы қысымдау - бұрғылау ұңғымасының шегендеу бағаналарының нығыздыгын сынау. Ұңғыманы тұрғызу немесе күрделі жөндеу процесінде бағананың құбыр сыртындағы кеңістігін цементтегеннен кейін жүргізіледі. Сұйық немесе газ айдау арқылы ұңғыма оқпанында қысым қалыптастырылады, бұл қысым ұңгыма ернеуінде бақыланып отырады. Ұңғыма ернеуіндегі қысым күтілетін ең жоғарғы қысымнан 20%-ға жоғары болуы, бірақ диаметрі 380- 426 мм-лік құбыр үшін 5 Мпа-дан, 114-127 мм-лік құбыр үшін 12 Мпа-дан темен болмауы тиіс. Егер ұңғыма ернеуіндегі қысым 30 мин бойы өзгермесе немесе 7 Мпа-дан жогары қысымның төмендеуі 0,5 Мпа-дан артпаса, Ұңғыманы қысымдау нәтижелі болады.

Ұңғыманы қышқылмен өңдеу

Ұңғыманы қышқылмен өңдеу - ұңғыма теңірегіндегі тау жынысытарды қышқылдармен еріту арқылы мұнай ұңғымаларының өнімділігін үдетудің химиялық тесілі. Өңдеу үшін қышқыл ұстаушы ерітінділер суйық немесе ауа көмегімен оқпан арқылы мғнайлы қойнауқат төңірегіне жіберіледі немесе сығымдалып айдалады. Ерітіндінің негізін тұз, фторсутек, сірке, сульфамин қышқылдары немесе осылардың қоспалары құрайды. Өңделетін мунайлы қойнауқаттың 1 м қалыңдыгына жұмсалатын қышқыл ерітіндісінің көлемі 0,5-2,5 м3, ол ұңғыманың өңделетін оқпан маңылық белдемдерінің етімділігіне байланысты болады.

Ұңғыманы мезгіл-мезгіл игеру

Ұңғыманы мезгіл-мезгіл игеру - шығымы аз ұңғыны игеру тәсілі. Мұнай өндіру мен жинау уақытын кезектестіруге негізделген. Ұңгыманың өнімділігіне байланысты оны тоқтату 30 минуттан - 2 сағатқа, немесе одан да ұзағырақ уақытқа созылады. Кенорынды игерудің ақырғы сатысында, ырғалғыш-станоктың тұрақты жұмыс істеуі экономикалық тұрғыдан тиімсіз болғанда қолданылады.

Ұңғыманы өшіру

Ұңғыманы өшіру - ұңғымаға оқпан қысымын қойнауқаттық қысымнан артығырақ мөлшерге жеткізуге мүмкіндік беретін мншікті салмағы жоғары арнаулы суйықтарды айдау арқылы сол ұңғымадан қойнауқаттық флюидтің бұрқақтап атқылауын тоқтату.

Ұңғыманы теспелеу

Ұңғыманы теспелеу - ендірілетін ұңғымадан судың, мұнайдың, газдың құйылуын, яғни ұңғыма енімділігін күшейту үшін өнімді қойнауқаттың таңдалган тұсындагы бұрғылау ұңғымасының қабырғасын ойып, тесіктер жасау. Ол үшін жарылгыш зат оқтамасы (оқ, снаряд), құрамында мүжігіш заттары бар сүйықтың арнаулы тасқыны қолданылады.

Ұңғыманың динамикалық деңгейі

Ұңғыманың динамикалық деңгейі - ұңгыманың жұмыс процесінде құбыр сыртындағы кеңістікте орнығатын қойнауқаттық суйық деңейі. Сорап жабдықтарын түсіру тереңдігін есептеп шығару, газлифтілік ұңғымаларды іске қосу және жұмыс қақпақтарын орнату, қойнауқат пен ұңғыманы зерттеу нәтижелерін өңдеу мақсатында пайдаланылады. Эхолот көмегімен анықталады

Ұңғыманың қабылдағыштығы

Ұңғыманың қабылдағыштығы - қойнауқатқа жұмысшы агентті (суды, газды, буды, т.с.с.) айдау мүмкіндігін анықтайтын игерім немесе тоғыту ұңғымаларының езіндік сипаты. Қойнауқатқа уақыт бірлігінде айдалатын қоспаның бірлігімен анықталады. Ұңғыманың қабылдағыштығы ұңғыма оқпанында туындайтын репрессиямен (оқпандық және қойнауқаттық қысымдардың айырмасымен), қойнауқаттың аршылу дәрежесімен, оның қалыңдыгымен және айдалатын флюидті еткізу қабілетімен анықталады. Технологиялық есептеулерде, сол сияқты, Ұңғыманың қабылдағыштығы коэффициенті деген түсінік те пайдаланылады, ол қойнауқатқа уақыт бірлігі ішінде айдалған жұмысшы агент мөлшерінің айдау барысында ұңғыма оқпанында пайда болатын репрессияға қатынасымен елшенеді. Ұңғыманың қабылдағыштығы қойнауқаттық қысымды қалыпты жағдайда ұстап тұру ушін жене қойнауқатты сумен жарғыштау барысында сол қойнауқатқа флюид айдау режимін анықтауда өте маңызды.

Ұңғыманың қисаюы

Ұңғыманың қисаюы - геологиялық және техникалық жағдайларга, бұрғылау технологиясының ерекшеліктеріне байланысты ұңғыманың берілген бағыттан ауытқуы. Геологиялық жағдайларга тау жынысытардың жік-жапсарлығы, жарықшақтылығы, әртектілігі (анизотропия), еңістену бұрышының көп түрлілігі, кеуектілігі т.б. жатады. Технологиялық сипаттагы себептер - бұрғылаудың тәсілі және режимі, тау жынысыты уатушы аспаптың айналу жылдамдығы, жуу режимі және жуғыттау суйығының сапасы.

Ұңғыны үргілеу

Ұңғыны үргілеу - айналым ортасы ретінде газ тәрізді және суйық құраушылардан тұратын, тыгыздыгы 1 т/м3дейін дисперсиялық жүйені қолдану. Бұрғылаганда тұтқырлығы темен дисперсиялық жүйелерді пайдалану аэрогидродинамикалық қысымды төмендетеді, бұрғылағанда тау жынысы жүйелерінің, әсіресе саздың бөлінуін, айналымдагы агенттің ұйтқымалылыгы жоғары тасқынымен ұңғыма түбінің тазаруын жеңілдетеді. Үргілеу арқылы бұрғылау қашауышының беріктігі жоғарылайды, бұргылаудың механикалық жылдамдығы 2-10 есе өседі.

Ұңғыны цементтеу

Ұңғыны цементтеу - құбыр сыртындағы кеңістікті шегендеу жолымен ұңғыманы беюту тәсілі.