Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров
Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров (қырымтат. Ablâkim Selim oğlu Ğafarov, Абляким Селим огълу Гъафаров; 23 қыркүйек 1907 — 5 ақпан 1976) — кеңестік әскери, партия, мемлекет және шаруашылық қайраткері.[1] Ұлты бойынша Қырым татары.[2]
| Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров қырымтат. Ablâkim Selim oğlu Ğafarov | |
| Өмірбаяны | |
|---|---|
| Партиясы | КОКП |
| Мамандығы | КСРО -Инженерлік академиясы |
| Дүниеге келуі | 23 қыркүйек 1907 Евпатория уезі, Чайкозь ауылы |
| Қайтыс болуы | 5 ақпан 1976 (68 жас) Мәскеу, КСРО |
| Жерленді | Даниловский зираты |
| Әкесі | Гафар |
| Анасы | Лятифе |
| Балалары | 4 |
| Марапаттары |    
|
өңдеу  |
|
Өмірбаяны
өңдеуӘбіләкім Ғафаров 1907 жылы 23 қыркүйекте Евпатория уезінің Чайкозь ауылында кедей отбасында дүниеге келген. Бұл далада оқшау қалған бірнеше отбасы тұратын мектеп те, дүкен де, мәдениет ошағы да жоқ шағын ауыл еді. Әбіләкім мектеп жасына жеткенде, ата-анасы мектебі бар Құл-Садық ауылына көшіп барады, мектеп бітіргеннен кейін ол Евпатория (Кезлев) мен Саки арасында орналасқан Қаратөбе ауылшаруашылық мектебіне оқуға түседі.
1923 жылдың көктемінде Субхи және Рефатов атындағы Ақмешіт балалар үйлерінен 160 бала Қаратөбе мектебіне әкелінді. Бұл мектеп темір жолдың жанында, теңізге жақын, Кезлевтен 12 км және Саки қаласынан 6 км жерде орналасқан. Әбіләкім де сол балалар үйіне қабылданды, сол жерде оқып, тәрбиеленді.
1926 жылы Әбіләкім Ғафаров Қаратөбе мектебін үздік бітірді. Ұйымдастырушылық қабілеті мен қоғамдық белсенділігін ескере отырып, оны бірден Кезлевке, аудандық комсомол комитетіне, аудандық комитеттің нұсқаушысы қызметіне алды.[3]
Өмір жолдары
өңдеу1928 жылы 19 жасар Әбіләкім Коммунистік партия қатарына қабылданды. Ал көп ұзамай аудандық партия комитетіне нұсқаушы болып тағайындалып, ұйымдастырушылық қабілетін айқын көрсетті. Мұны көрген аудандық партия комитетінің хатшысы Бір күні оны кабинетіне шақырып, оны сақ химиялық комбинатының басшысы етіп тағайындау ниеті туралы хабарлады. Әбіләкім бірден келісімін бермеді, оған қорқыныш болды, ол жастыққа, тәжірибенің жоқтығына сілтеме жасады, оған үш күн мерзім берілді.
Химия зауыты Қырымдағы ең ірі кәсіпорындардың бірі болды, онда бірнеше зауыттар және 15 мыңнан астам адам жұмыс істеді, химиктердің жұмыс істейтін қаласы болды. Алайда химия зауыты бірнеше жыл қатарынан мемлекеттік жоспарды орындай алмай, артта қалған кәсіпорындардың бірі саналды. Осындай қиын жағдайға тап болған кәсіпорынға жігерлі басшы, адамдармен тіл табыса алатын шебер ұйымдастырушы керек еді. Партияның аудандық комитетінде Әбіләкім Ғафаровты осындай деп есептейтін, сондықтан да жан-жақты көмектесеміз, қолдаймыз деп, оны осы қызметке ұсынды, ал Әбіләкім ақыры келісті. Уақыт өте келе жұмыс пен өндіріс жақсара бастады, мемлекеттік жоспар артығымен орындалды, химия өнімдерінің жаңа түрлерін шығару игерілді.
Әбіләкім Ғафаров осы зауытта 1930 жылдың басына дейін жұмыс істеді. Сол кезде КСРО-ның Инженерлік академиясы ашылып, өздерін көрсете білген ірі кәсіпорындардың басшыларын қабылдады. Жоғары құрылымдардың ұсынысымен Әбіләкім Ғафаров та осы академияға жіберілді. Химия факультетінде 5 жыл оқып, оны үздік бітіріп, химия саласының жоғары білікті маманы болды.
Кейіннен Ғафаров түрлі мемлекеттік және партиялық ұйымдарда жауапты қызметтер атқарды: КСРО Халық Шаруашылығы Комитеті химия өнеркәсібі комиссиясының басшысы (1938 – 1939), КСРО Халық шаруашылығы комиссиясы Бақылау кеңесі төрағасының орынбасары (1939 – 1940), КСРО химия өнеркәсібі жөніндегі Халық бақылау комитетінің басшысы (1940 – 1941).[4]
Ұлы Отан соғысы жылдарында Әбіләкім Ғафаров КОКП Орталық Комитеті жанындағы авиация және металлургия бөлімін басқарды. Сол кезде елдің алдында майданды заманауи ұшақтармен қамтамасыз ету міндеті тұрды. Ғафаров авиациялық кәсіпорындарды материалдармен қамтамасыз етуге жауапты болды. Сонымен қатар, генерал Гафаров жауапты әскери операцияларды дамытты.[5]
1942 жылы КСРО Қорғаныс комитеті Әбіләкім Ғафаровты Сталинград майданындағы Мемлекеттік қорғаныс комитетінің штабына жіберді. Осылайша, А.Ғафаров соғыстың ең қиын кезеңіне қатысып, жауапты әскери іс-қимылдарды әзірлеп, жүзеге асырды, үйлестірді, жау берілген күндері ол Берлинде болды.
1942 – 1946 жылдары КОКП ОК орынбасары, кейін бөлім басшысы лауазымын атқарған, соғыстан кейін Әбіләкім Ғафаров — 1946 – 1951 жылдары КСРО мемлекеттік бақылау Министрінің орынбасары, 1951 — 1952 жылдары Татарстан Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары, 1952 – 1954 жылдары химия зауытының директоры, 1954 — 1956 жылдары КСРО мемлекеттік бақылау Министрінің орынбасары, 1954 – 1956 жылдары - лак-бояу зауытының директоры, 1956 – 1963 жылдары – КСРО Құрылыс материалдары жөніндегі мемлекеттік комитетінің басшысы, 1965-1973 жылдары материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі Министрлер Кеңесінің мемкомитетінде жұмыс істеді. 1974 жылы зейнетке шыққаннан кейін КСРО Мемлекеттік жоспарлау ғылыми-зерттеу институтында жұмысын жалғастырды.
1976 жылы 5 ақпанда таңертең жұмысқа бара жатып, көшеде қайтыс болды. Әбіләкім Ғафаров Мәскеуде, Даниловский зиратының мұсылман секторында жерленген.[4]
Марапаттары
өңдеу- Екі рет Ленин ордені;
- Қызыл Ту ордені;
- I дәрежелі Отан соғысы ордені;
- Қызыл жұлдыз ордені.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Абляким Селимович Гафаров (1907-1976) http://gasprinskylibrary.ru/events/event/ablyakim-selimovich-gafarov-1907-1976/
- ↑ Гафаров, Абляким Селимович https://www.peoplelife.ru/67664(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Әбіләкім Ғафаров родился в степи http://milli-firka.org/%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8%D0%BC-%D0%B3%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2-%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D1%81%D1%8F-%D0%B2-%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B8/
- ↑ a b Генерал-химик https://www.crimeantatars.club/history/portrety/uchyonyj-himik-i-general-ablyakim-gafarov
- ↑ Учёный-химик и генерал Әбіләкім Ғафаров https://www.crimeantatars.club/history/portrety/uchyonyj-himik-i-general-ablyakim-gafarov