Әдебиет және кино

«Әдебиет және кино» ( «Литература и кино») — Мұхтар Әуезовтің мақаласы, 1944 ж. «Казахстанская правда» газетінің 5 наурыздағы санында жарияланған.

Кейін Әуезовтің шығармалар жинақтарына, басқа да басылымдарға енбеген. Мақаланың қолжазбасы жазушының өз мұрағатында сақтаулы. Әуезов қазақ кино өнерінің туып, қалыптасу кезеңінің басы-қасында жүріп, оған мол үлес қосқан. «Райхан» (1940), «Абай әні» (1945), «Әйел жолы» киносценарийлерін жазып, киностудия көркемдік кеңесінің тұрақты мүшесі болды. 1944 ж. бұрынғы қазақ кинохроника студиясы (1936) мен көркем фильм студиясы (1941) біріктіріліп, Алматы көркем фильм және хроникалы-документті фильм студиясы болып қайта құрылған еді. Осы тұста жазушы аталмыш мақаласын жариялап, әдебиет пен кино өнерінің байланысы, ішкі үйлесім, ұқсастықтары мен өзіндік ерекшеліктері және қазақтың жас кино өнерінің алдағы міндеттері туралы ой-пікір білдіреді. Әуезов жалпы кино өнерінің туып-қалыптасуына әдебиеттің тигізер әсер-ықпалын жан-жақты ашып, өте жоғары бағалайды. Қайсы елдің болсын кино өнері өзінің туып, өсіп-даму кезеңдерінде халық шығармашылығымен, әдебиетімен тығыз байланыста болғандығын, соның нәтижесінде айтарлықтай жетістіктерге, мол табысқа жетіп отырғанын нақты мысалдар арқылы дәлелдейді. Ленин, Киров, Чапаев, сондай-ақ тарихи тұлғалар: Александр Невский, Суворов, Сухэ-Батор туралы жасалған үздік фильмдерді үлгі ретінде атайды. Ал кино өнері де өсіп-даму барысында, өз кезегінде өнердің басқа түрлеріне, әдебиетке де игі ықпалын тигізіп, мол мүмкіндіктер жасай алатынын, жасампаз қоғамның бүгінгі тыныс-тіршілігін кеңінен қамтып, тарихи дәуірлерді де тереңінен тартып суреттеуде жетекшілік қызмет атқаратынын айтады. Сондықтан жазушыларымыздың кино өнеріне белсене араласуы қажет екендігін, қазақ жазушыларының жас кино өнерінің қалыптасып, даму жолына тікелей жауапкер болатынын баса ескертіп, үлкен міндеттер жүктейді. Қазақ халқының бугінгі өміріндегі үлкен өзгерістер, жедел қарқынды өсіп-дамулардың адам санасында, ішкі жан дүниесінде сәулеленуі арқылы кино тілінде суреттелуі қажет. Сондай-ақ халқымыздың басынан өткен бай тарихы мен шығармашылық тұлғалары: Абай, Шоқан, Біржан, Құрманғазы, Жамбыл; батырлары: Абылай, Сырым, Исатай, Кенесары, Амангелді; эпостық жыр-аңыздардағы: Баян, Қыз Жібек, Қаншайым, Қорқыт, Асан қайғы, Алдар Көселер туралы да шынайы көркем фильмдер қою арқылы қазақ кино өнерін өркендетіп, өсіруіміз керек деген толғақты ой-пікірлерін ортаға салады. 2002 ж. бастап жыл сайын, жас ғалымдардың «Әуезов оқулары» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференциясы өткізіледі.