Әлхамра
Әлхáмра (ис. Alhambra, араб.: الحمراء әл-хамра — «қызыл») — оңтүстік Испанияның Гранада қаласының шығыс бөлігінде қыратты террассада орналасқан сарай әрі қорған болып келетін сәулеттік ансамбль. 14 ғ-да салынған мұсылман сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Негізгі даму кезеңі Нәсрид әулетінің (1230-1492) билігіне сәйкес келеді, Гранада Пиреней түбегіндегі Гранада әмірлігі астанасы болып, ал Әлхамра — олардың резиденциясы болған (сақталған сарайлар XIV ғасырға жатады). Мұнаралары бар қорғаныс қабырғаларымен қоршалған бұл орасан зор кешен құрылымында мешіт, үйлер, ванналар, балабақша, қоймалар, зират енгізілген. Қазіргі уақытта ол ислам сәулет мұражайы болып табылады.
| Alhambra, Generalife and Albayzín, Granada* | |
|---|---|
| UNESCO World Heritage Site | |
| |
| Type | Мәдени |
| Criteria | i, iii, iv |
| Reference | 314bis |
| Region** | Europe and North America |
| Inscription history | |
| Inscription | 1984 (Extension: 1994) (Unknown Session) |
| * Name as inscribed on World Heritage List. ** Region as classified by UNESCO. | |
Кешен ішіндегі есік алдары, өткелдер, тоғандар мен фонтандар керемет үйлесімін тапқан.
Ішкі өткелдері, фонтандар және тоғандар тамаша бір-бірімен үйлеседі. Керамикалық тақтайша, тастан ою және ағаш, күрделі гүлді құрылымдар және арабша жазулар аркаларды, күмбездерді, жуан мұнаралар мен жіңішке бағаналарды, терезелерді керемет безендірген. Көбісі Әлхамраны Батыс Еуропадағы мағрибтық өнердің ең Жоғарғы жетістігі деп таниды.
Солтүстік Африка мұсылмандары — маврлар 8 ғасырда Испанияны жаулап алғаннан кейін мықты бекініс-қамалдар сала бастады. 12-14 ғасырда маврлар мемлекеті христиандар тарапынан үздіксіз шабуылға ұшырады. Ақыры христиандар 13 ғасырда Кордованы алғаннан кейін, Гранадаға қашқан маврлар шұғыл әл-Қасиба бекінісін тұрғызды. Бекініс айналасы ұзақ шабуылға төтеп беретіндей қарауыл мұнаралы қорған-қабырғамен қоршалды. Бекіністі арабтар «әл-Хала әл-Хамбара» («Қызыл қорған») деп атады. Бірақ тарихта испанша Альгамбра (Әлхамра) деген атауымен қалған. І Жүсіп (1333—1353) және (Мұхаммед (1353—1391) корольдердің заманында жасалынған ішкі сұлулығы әлі күнге таң қалдырады. Ішіне 40 мың әскер еркін сиып кететін қамал залдары мен галереялары, фонтандары мен әсем аркалары үйлесімді бояуларымен, әсем ою-өрнектерімен ерекшеленеді. Таяу және Орта Шығыс архит-на тән сталактит өрнектері Әлхамрада үйлесімді қолданылған. Шөлейтті жерлерді мекендеген маврлардың суды жоғары бағалауы қиял шарықтататын фонтандардан көрінеді. Ал орталық фонтанды мәрмәрдан жасалған 12 арыстан көтеріп тұрған «Арыстандар ауласы» Әлхамраның айрықша бөлігін құрайды. Ол бұдан 600 жыл бұрынғы қалпын сол күйінде сақтаған. Араның ұясы тәрізді өрнектелген аркаларды көтеріп тұрған нәзік мәрмәр колонналар, І Жүсіп салдырған Әділет залындағы ортағасырлық мұсылман бейнелеу өнерінің үлгілері, қабырғалардың біріндегі «Дүниеде Гранадада тұрып, соқыр болудан өткен қасірет жоқ» деген жазуға дейін алғашқы қалпын жоғалтпаған. 1492 ж. христиандар маврларды біржолата жеңіп, Әлхамра мұнарасына крест орнатты. 1526 ж. Испания королі (Карл қамал ішінен итальян мәнеріндегі өз сарайын салғызды. Бірақ Әлхамра маврлардың жер бетінде қолдан жасалған жұмағы, әлемдік мәдениет тарихында мұсылман өнерінің ескерткіші ретінде аты шықты және солай сақталып отыр.
Бүгінгі күндері бұл сарайға әлемнің түкпір түкпірінен туристер толассыз ағылуда, билеттер лезде сатылып кететіні сонша, алдын ала кіру билетін екі үш ай бұрын алған абзал. Туристерге соның ішінде Нәсридтер сарайына жарты сағат уақыт беріліп, оның өзінде дәл билетте айтылған уақытында кірмесе кіргізілмейді.