Әуезовтің әдеби-мемориалдық музейі

М.О. Әуезовтің әдеби-мемориалдық мұражай үйі – Алматы қаласының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізіміне енген қала құрылысы және сәулет түріне жататын тарихи нысан.

М.О. Әуезовтің әдеби-мемориалдық мұражай үйі
Жалпы мәлімет
Статусы	Республикалық маңызы бар сәулет ескерткіші
Түрі	қала құрылысы және сәулет
Мекен жайы	Төлебаев көшесі, 185
Орналасқан қала	Алматы
Құрылысы басталды	1951 ж
Ашылған уақыты	1963 ж
Жөнделген уақыты	1993-1997 ж
Дизайны мен құрылымы
Сәулетшісі	Г.Г. Герасимов.

Әуезовтің музейі

Артқы бөлігі

Орналасқан жері

Алматы қаласы, Төлебаев кешесі, 185-үй.

Құрылыс кезеңі және авторы

Үй 1951 жылы тұрғызылды (сәулетшісі Г. Г. Герасимов), М.О. Әуезовтың мұражай-үйі болып 1963 жылы 28 қарашада ашылды. Жазушы өмірінің соңғы 10 жылы (1951-61 жылдары) осы үйде өткен.

Тарихи деректер

Біртуар қазақ жазушысы, ғалым және қоғам қайраткері М.О. Әуезов (1897-1961 жж.) туралы естеліктерді сақтап қалу үшін 1961 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысымен М.О. Әуезовтың мемориалды мұражайын ашу туралы шешім қабылданды. 1963 жылы әдеби-мемориалдық мұражай-үйі алғашқы келушілерді қарсы алды. Бұл үйде М.О. Әуезов өмірінің соңғы онжылдығында тұрды. Дәл осы жерде әйгілі "Абай жолы" романы аяқталған болатын. Үйді және жазушының қолжазбалары мен жеке кітапханасынан тұратын жеке қорын оның жұбайы ҚазКСР ғылым академиясының әдебиет және өнер институтына тапсырды. 1961-1971 жылдар аралығында бірінші жинақтама көрсетілді, оның концепциясының авторы суретші Н.П. Александров болды. 1973 жылы жинақтама айтарлықтай жаңарып, кеңейді, сол күйінде ол 90-жылдардың ортасына дейін өзгеріссіз болды.
1993-1997 жылдар аралығында мұражай айтарлықтай ауқымды қайта қалпына келтіру жұмыстарына ұшырады. Оның мақсаты үйдің алғашқы қалпын және М.О. Әуезовтың жұмыс орнын алғашқы қалпына келтіру болды. Ойдағыны іске асыру үшін жаңа құрылыс тұрғызылды. Қазір жазушының жұмыс бөлмесін ғана емес, сонымен қатар кітапханасын және басқа бөлмелерін де бұрынғы қалпына еңжақын күйде көруге болады.

Мұражай бөлімдері мен қоры

Мұражай ұлы жазушының мұрасын жинақтап, насихаттау, шығармашылық өмір жолы мен қоғамдық қызметін, әдебиет саласындағы ізденістерін жан-жақты тану бағытында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Мұражайда қазақ интеллигенциясының қаймағы болған М. Әуезовтің араласу ортасы, достары мен жақындары тұрғысынан сипаттайтын 11 зал бар.

• М. Әуезовтің есімімен біте қайнасып астасып жатқан, оның ғылыми және әдеби ізденістерінің негізгі жемісі болып табылатын қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы – музей экспозициясының өзекті тақырыптарының бірі. Абайдың әдеби мұрасын бейнелейтін экспонаттардың қатарында ақын шығармаларының Мүрсейіт көшіріп жазған қолжазбасы мен библиогр. сирек кездесетін басылым - 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық керген шығармалар жинағы сияқты баға жетпес аса құнды тарихи туындылар бар. Мұражайда Абайдың алғашқы шығармалары, оның қазақ, орыс және басқа бауырлас халықтар тілдеріндегі басылымдары мен дүниежүзі халықтарының тілдеріне аударылған жинақтары қойылған. "Абай жолы" эпопеясына арналған бөлімде шығарманың бауырлас халықтар және араб, ағылшын, неміс, француз, чех, словак, венгр, румын, поляк, болгар, моңғол, Вьетнам тілдеріндегі аудармалары орналастырылып, әлемдік әдебиет пен өнер қайраткерлерінің ойшыл-ақынның шығармашылығы жайлы келелі пікірлері мен ой толғаулары келтірілген.
  
• Ұлы ақынның мұрасын жан-жақты, терең зерттеуде, қазақ әдебиеті тарихи салаларының бірі - абайтанудың негізін салушы М. Әуезовтің педогогикалық және ғылыми қызметіне арналған бөлімнің ғылыми-танымдық маңызы зор. Бөлімде Абайдың шығармашылық талантын ашып көрсететін Әуезовтің ғылыми-зерттеу еңбектеріне (монографиялық мақалалар жинағы, оқулықтың арнайы тараулары т. б.) ерекше мән берілген. Әуезовтің ұлы ақын мұрасын оқып-үйренетін абайтанудың арнайы курсы мен абайтанудың арнайы семинар сабақтарын ұйымдастырушы көрнекті педагог, абайтанудың бірегей білгірі ретінде бейнесі сомдалған.
  
• "Абай жолы" эпопеясының жазылу жайына арналған бөлімде Абайдың отбасымен түскен фотосуретінің түпнұсқасы, балаларының және Семей өңіріне жер аударылып келген орыс достарының суреттері, Абайдың П.Д. Лобановскийдің салған портреті, ақынның өмірі туралы Әуезов жазып алған естеліктері, архивтік деректер, түрлі тарихи құжаттар кеңінен көрсетілген. Бөлімдегі суретшілер Е.М. Сидоркин, Л.А. Ильина, Қ.Қ. Қожықов т. б. "Абай жолы" эпопеясына салған суреттері Абай тақырыбын байыта түседі.
  
• "М. Әуезов және театр өнері" бөлімінде Абай бейнесінің драма театрындағы "Абай" пьесасы мен "Абай жолы" роман-эпопеясынан композиция, "Абай әндері" көркем фильмі мен опера сахнасындағы көріністері қойылған және композиторлар А.Қ. Жұбанов пен Л.А. Хамидидің "Абай" операсындағы Абайдың музыкалық тұлғасын қалыптастыру жайлы естеліктері сақталған.
  
• Абай тақырыбы – Әуезовтің жеке архивінің аса маңызды құрамдас бөлігі. Мұражай қорында "Абай жолы" эпопеясы қолжазбасының барлық түпнұсқасы, шығарманың жазылу барысында енгізілген қосымшалар мен өзгертулер, түрлі нұсқалары және абайтану саласындағы күрделі мәселелерді шешуге арналған ғылыми-зерттеу жұмыстарының қолжазбалары түгелдей дерлік жинақталған.
  
• Абайдың өмірі мен шығармашылығын зерттеуде мұражай қорындағы магнитофон таспасына жазып алынған ақын замандастарының естеліктері мен түрлі әдеби және архивтік деректер баға жетпес құнды экспонаттар болып табылады.
  
• Музейдің киноархивіндегі деректі "Мұхтар аға" фильмі көрермендерді "Абай жолы" эпопеясының жазылу жайымен таныстырады. Фильмде Абайдың өмірі мен шығармашылығына қатысты бірқатар мәселелер талқыланып, көрермендердің ұлы ақын туралы танымын байыта түседі.