Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі
Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі (ӨзР МҚҚ не Өзбекстан МҚҚ) (өзб. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati (OʻzR DXX)) — Өзбекстан Республикасының атқарушы органы мен арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органы, өз өкiлеттiгi шегiнде арнайы құралдармен, нысандармен және әдiстермен Өзбекстан Республикасының мемлекеттiк және ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мәселелерiн шешетiн арнаулы қызмет. МҚҚ басшысы – төраға, ал органның өзі тікелей Өзбекстан Республикасы Президентіне бағынады.
| Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі (ӨзР МҚҚ не Өзбекстан МҚҚ) өзб. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati (OʻzR DXX) Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати (ЎзР ДХХ) | |
|---|---|
| |
| |
| Жалпы мағлұмат | |
| Мемлекет |  Өзбекстан
|
| Құрылған уақыты | 18 наурыз 2018 |
| Оның алдындағы мекеме | Өзбекстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік қызметі |
| Мекемені басқарады | Өзбекстан Президенті |
| Штаб-пәтері | Ташкент, Жүнісабат ауданы, Матбуотшылар к-сі, 9 үй |
| Қызметкерлер саны | құпияланған |
| Жылдық бюджеті | құпияланған |
| Төрағасы | Генерал-лейтенант Әбдісәлім Азизов |
| Негізгі құжат | «Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі туралы» Өзбекстан Республикасының Заңы |
Оған алдын ала тергеу мен анықтау, жедел-іздестіру және барлау және қарсы барлау қызметін жүргізу құқығы берілген. Әскери, құқық қорғау және азаматтық қызметті қамтамасыз етеді. Әскери, қолмен, атыс қаруын және басқа да қаруларды алуға құқығы бар мемлекеттік әскерилендірілген ұйымдарға жатады.
Ол 2018 жылдың 14 наурызында қарапайым азаматтар мен халықаралық қауымдастық алдындағы құрылым мен қызметкерлерінің беделінің түсуіне байланысты Өзбекстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік қызметінің (ӨР ҰҚҚ) орнына (Өзбек КСР МҚК мұрагері) Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі болып қайта құрылды.
Тарихы өңдеу
2018 жылдың 14 наурызында Өзбекстан президенті Шафқат Мирзиеевтің «Өзбекстан Республикасының мемлекеттік қауіпсіздік жүйесін жетілдіру шаралары туралы» Жарлығы шықты, оған сәйкес Өзбекстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік қызметі Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі болып қайта құрылып, МҚҚ Ұлттық қауіпсіздік қызметінің мұрагері болып танылды[1].
2018 жылдың наурыз айында «Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі туралы» заңды әзірлеу басталды. 15 наурызда заң Өзбекстан Республикасы Ұлы Мәжілісінің заң шығару палатасымен қабылданып, 29 наурызда Өзбекстан Республикасы Ұлы Мәжілісінің Сенаты мақұлдап, Президентке қол қоюға ұсынылды. 2018 жылдың 5 сәуірінде Өзбекстан президенті Шафқат Мирзиеев «Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі туралы» Өзбекстан Республикасының Заңына қол қойды[2], ол сол күні күшіне енді.
2018 жылғы 2 қазанда Өзбекстан президенті Шафқат Мирзиеев Өзбекстан Республикасы Ұлы Мәжілісі қабылдаған «Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі күнін белгілеу туралы» заңға қол қойды, оған сәйкес жыл сайын 5 сәуір ресми түрде Өзбекстанның Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі және оның қызметкерлерінің күні болып саналады[3].
Өзбекстан Республикасы МҚҚ рәміздері өңдеу
Жоғарыдағы жарлыққа жаңа құрылымның елтаңбасы мен туын сипаттайтын екі қосымша қосылған. Осы қосымшаларға сәйкес Өзбекстан МҚҚ туы тұрақтылықты, батылдықты, адалдықты, жанқиярлық пен қайсарлықты бейнелейтін қою көк түсті төртбұрышты ен болып табылады. Тудың ортасында МҚҚ танымбелгісі бейнеленген. Өзбекстанның МҚҚ танымбелгісінің өзі – күміс түсті дөңгелек, шетінде қара көк түсті сақиналы жолағы бар. Сақина тәрізді жолақтың жоғарғы жағында өзбек латын әліпбиінің ақ тік әріптерімен «O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI», ал төменгі жағында «DAVLAT XAVFSIZLIK XIZMATI» деген жазу бар. Жазулар нығаю белгісін білдіретін екі сегіз бұрышты жұлдызбен бөлінген. Шеңбердің ортасында мемлекет пен қоғамды сыртқы және ішкі қауіп-қатерлерден қорғауды білдіретін жоғарғы бұрыштары кесілген, түбіне дейін ұзартылған үшбұрышты қалқан орналасқан. Қалқанның өрісі күміс түсті. Қалқанның ортасында Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасы бейнеленген. Өзбекстанның елтаңбасынан қалқан жиегіне дейін күн сәулесін бейнелейтін түзу сызықтар тартылған. Қалқанның ойылған екі жоғарғы және төменгі бұрыштарында жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің мүддесін қорғауды білдіретін үш сақина бейнеленген. Қалқанның артында ұшы төмен қаратып симметрия осінің бойымен тігінен орнатылған күміс түсті қылыш бар. Қылыш күш-қуатты, абыройды, әділдікті, батылдықты, қырағылықты білдіреді. Қылыштың сабы Өзбекстан Республикасы Мемлекеттік қауіпсіздік қызметі істерінің негізгі қағидаларын білдіретін жеті шеңберден тұрады. Қалқан мен қылыштың артында екі жаққа симметриялы түрде желбіреп тұрған Өзбекстан Республикасының Мемлекеттік туы орналасқан. Өзбекстан туының қалқан мен қылыштың артында орналасуы конституциялық құрылысты, егемендікті, аумақтық тұтастықты және мемлекеттік мүдделерді сыртқы және ішкі қауіптерден қорғауды білдіреді.
Қызметі өңдеу
Өзбекстан Республикасының Мемлекеттiк қауiпсiздiк қызметi мемлекеттiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясатты жүзеге асырады және өз құзыретi шегiнде мынадай негiзгi бағыттар бойынша қызметтi жүзеге асырады:
- мемлекеттiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету және мемлекеттiк мүдделердi сыртқы және iшкi қатерлерден қорғау, заңдылық пен заңның ұлықтылығын нығайту, осы саладағы құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау және жолын кесу;
- Өзбекстанның конституциялық құрылысына, егемендігі мен аумақтық тұтастығына қол сұғушылықтың алдын алу, анықтау және жолын кесу бойынша барлау және қарсы барлау қызметін жүзеге асыру;
- Өзбекстан Республикасының мемлекеттік шекарасын күзету және қорғау;
- Өзбекстан Республикасының Қарулы Күштері мен әскери-өнеркәсіп кешенін мемлекеттік қауіпсіздікке төнетін сын-қатерлерден, тәуекелдерден және қатерлерден қорғау, елдің қорғаныс қабілетін нығайту жөніндегі стратегиялық бастамаларды жүзеге асыруға қатысу;
- лаңкестікке, экстремизмге, ұйымдасқан қылмысқа, қарудың, есiрткi және психотроптық заттардың заңсыз айналымына қарсы күрес;
- мемлекеттік мүдделер мен қауіпсіздікке қатер төндіретін ұлттық, этникалық және діни араздықты насихаттауға бағытталған бүлдіргіш әрекеттердің алдын алу, анықтау және жолын кесу;
- экономикалық, ғылыми-техникалық, әлеуметтік және ақпараттық салаларда мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету, халықтың мәдени, тарихи және бай рухани мұрасын қорғау;
- мемлекеттiк органдар мен өзге де ұйымдардағы мемлекеттiң мүдделерi мен қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн сыбайлас жемқорлық көріністеріне қарсы күрес;
- телебайланыс және көлік саласында мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету, төтенше жағдайлардың алғышарттарының алдын алу, анықтау және жолын кесу;
- МҚҚ өкiлеттiгiне жатқызылған қылмыстар туралы iстер бойынша жедел-iздестiру қызметiн жүргiзу, тергеуге дейiнгi тексерулер мен алдын ала тергеулер жүргiзу;
- мемлекеттiк органдарда және басқа ұйымдарда мемлекеттiк құпиялардың сақталуын, арнаулы байланыстың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудi және ақпаратты криптографиялық қорғауды ұйымдастыруды бақылау;
- мемлекеттiң мүдделерi мен қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтау және жою;
- МҚҚ жауынгерлік және жұмылдыру әзірлігінің жай-күйін жақсарту және қолдау, төтенше жағдайлар және соғыс жағдайы енгізілген кездегі күштер мен құралдарды іс-қимылға дайындау.
Өзбекстан Республикасы МҚҚ төрағасы өңдеу
Өзбекстан Республикасы Конституциясының 80 және 93-баптарына сәйкес, Мемлекеттік қауіпсіздік қызметінің төрағасын Өзбекстан Республикасының Президенті қызметке тағайындап, қызметтен босатады. Мемлекеттiк қауiпсiздiк қызметiнiң төрағасын тағайындау және қызметтен босату туралы Президент жарлықтарын Өзбекстан Республикасы Ұлы Мәжілісінің Сенаты бекiтедi. Мемлекеттік қауіпсіздік қызметінің төрағасы өз қызметін жүзеге асыру кезінде тікелей Өзбекстан Республикасының Президентіне бағынады.
2019 жылдың 11 ақпанынан бастап төраға – генерал-лейтенант Азизов Әбдісәлім Әбдімәуленұлы , ол МҚҚ тарихындағы екінші басшысы. 2018 жылғы 31 қаңтардан (ҰҚҚ басшысы ретінде) 2019 жылғы 11 ақпанға дейін Мемлекеттік күзет қызметінің тұңғыш төрағасы генерал-лейтенант Ықтиар Абдуллаев болды.
Тағы қараңыз өңдеу
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Указ Президента Республики Узбекистан «О мерах по совершенствованию системы государственной безопасности Республики Узбекистан». lex.uz. Тексерілді, 6 сәуір 2020.
- ↑ Закон Республики Узбекистан «О Службе государственной безопасности Республики Узбекистан». lex.uz. Тексерілді, 6 сәуір 2020.
- ↑ Закон Республики Узбекистан «Об установлении Дня Службы государственной безопасности Республики Узбекистан». lex.uz. Тексерілді, 6 сәуір 2020.