Өздігінен бағытталу оқтұмсығы

Өздігінен бағытталу оқтұмсығы — басқарылатын ракеталарда, бомбаларда, торпедалар мен өзге де жою құралдарында орнатылатын, оларды нысанаға бағыттайтын кемерлік басқару аспаптары жүйесінің арнайы қондырғысы. Нысанадан сәулеленетін немесе одан қайтатын электрмагниттік, акустикалық, жылу энергиясын пайдалана отырып, өздігінен бағытталу оқтұмсығы қабылданған сигналдар бойынша нысананы табады, оның координаттарын өлшейді, ракетаның (бомба, торпеданың және т.б.) ұшуындағы траекториясын басқаратын тиісті атқару блоктарына пәрмендер беріп, ныcанаға бағыттайды. Әрекет ету принципіне қарай өздігінен бағытталу оқтұмсығы енжар, белсенді, жартылай белсенді, аралас болып келеді. Өздігінен бағытталу оқтұмсығын кейде нысана үйлестіргіші деп атайды.

Өздігінен бағытталудың белсенді оқтұмсығы

Басқарылатын ракетаға (бомбаға, торпедаға) орнатылған, оны нысанаға бағыттайтын кабылдағыш-хабарлағыш радиоэлектрондық қондырғы. Оның сәулелендіретін сигналдары нысанадан қайтарылып, қабылдағышқа түседі. Есептегіш-шешуші қондырғының көмегімен өздігінен бағытталудың белсенді оқтұмсығы пәрмендер дайындап, оны ракетаның (бомбаның, торпеданың) ұшу траекторияларын басқаратын тиісті атқару құралдарына (рульге) жібереді. Таратқыш сәулелендіретін энергия түріне қарай өздігінен бағытталудың белсенді оқтұмсығы радиолокациялық, гидроакустикалық, жылулық т.б болып бөлінеді.

Өздігінен бағытталудың жартылай белсенді оқтұмсығы

Ракетада (бомба, торпедаларда) орналасқан, оны нысанаға бағыттауга арналған радиоэлектронды қондырғы. Өздігінен бағытталудың жартылай белсенді оқтұмсығы нысананы сәулелендіру кезінде пайда болатын қарама-қарсылыққа бейімделе алады. Мыс., ұшақ тасығыш кемеден немесе жерден радиолокациялық хабар беру құралы аркылы. Нысанадан түскен сигналдарды қабылдай отырып, өздігінен бағытталудың жартылай белсенді оқтұмсығы ракетаның ұшу траекториясын басқаратын пәрмендерді белгілеп, оны сәйкес блоктарға жеткізіп отырады.

Өздігінен жылуға тартылар оқтұмсық

Басқарылатын ракеталарда, бомбаларда, торпедалар мен басқа да құралдарда орнатылатын және оларды нысанаға бағыттауға арналған арнайы қондырғы. Өздігінен жылуға тартылар оқтұмсық нысана мен орта арасындағы қарама-қарсы жылуды пайдалану негізінде жұмыс істейді. Өздігінен жылуға тартылар оқтұмсық снарядтың бас жағына орналастырылады да, сырты жарық пен инфрақызыл сәуле өткізетін материалмен қапталады. Нысананы анықтау, оған снарядты бағыттау сәуле энергиясы индикаторымен және автоматтанған жүйемен іске асырылады. Қабылданған сигналдардың әсерімен өздігінен жылуға тартылар оқтұмсық пәрмендер шығарып, оны соған сәйкес атқарушы блоктарға береді. Атқарушы блок ракетаның, бомбаның, торпеданың ұшу траекториясын баскарады. Атыстағы негізгі міндеті — снарядты жарылғыш зат қимылы радиусымен анықталған дәлдікпен емес, ұздігінен жылуға тартылар оқтұмсық бағытымен жіберу. Өздігінен жылуға тартылар оқтұмсығымен басқарылатын ракеталардың бағытталу дәлдігі жоғары.

Өздігінен бағытталудың құрастырмалы оқтұмсығы

Оқтұмсықты белсенді және енжар түрде бағыттау қызметін атқаратын оқтұмсық. Нысанадан келген сигналдарды (белгілерді) қабылдай отырып (радиолокациялық, жылулық және т.б.), өздігінен бағытталудың құрастырмалы оқтұмсығы ракетаның ұшу траекториясын баcқаратын блоктарына тиісті пәрмендерді анықтап жібереді, әрі оны нысанаға бағыттайды.

Өздігінен бағытталудың енжар оқтұмсығы

Басқарылатын ракетаға, бомбаға, торпедаға орнатылған және оны нысанаға дәлдеуге арналған радиоэлектронды құрылым. Өздігінен бағытталудың енжар оқтұмсығы сырттан арнайы сәуле қабылдамай-ақ, нысананың өзі шығарған энергияны қолданады. Нысанадан түскен сигналдарға жауап ретінде ракеталық қозғалыc траекториясын басқаратын блоктарға тиісті пәрмендерді шығарып, жеткізіп тұрады.