Өмірбаяндық жанр

Өмірбаяндық жанр - жазушы өз түсындағы қоғам жайын өз көрген-білгенімен ұштастыра, тарихи тұрғыдан баяндайтын, деректі көркем шығарма.

Сондықтан, мұндай шығарма жазатын автордың өмірлік тәжірибесі сөз етуге тұрарлық, басқаға да үлгі- өнеге боларлық дәрежеге сай келуі керек. Көптеген ақын-жазушылар кезінде Өмірбаяндық жанрға қалам тартқан. Онда автордың тек өмірбаяны ғана қамтылып кана қоймай, ішкі жан дүниесі, ой-сезімі, арман-мүддесі, айнала ортадағы адамдармен қарым-қатынасы, тіпті, өз басы нені идеал тұтқаны арқау болады. Сондай-ақ, жеке тұрмыстық жайлар ғана емес, автордың өзі өмір сүрген қоғамға қатынасы туралы айтылып, түрлі әлеум. жайлар мен оған деген көзқарас білініп отырады. Жазушының басынан өткен елеулі деген оқиғалар қамтылады. Өзі көріп-білген, көңілге түйген жайлар, саясат және қоғамдық күрес ахуалы тілге тиек етіледі. Автор өзін үнемі жақсы жағынан көрсетумен шектеліп қоймай, кейде жаза басқан, қателескен, қиындыққа тап келген сәттерін де бейнелеуі орынды. Бір сөзбен айтқанда, автордың өз түлғасы келелі оқиғалармен ұштасып, тар көлемде қалмауының мәні зор. Сондықтан кез келген автор Өмірбаяндық жанрда шығарма жазуға ұмтыла бермейді. Осы ретте В.Г. Белинскийдің шығармаға тар өмірбаяндық мағынада емес, адамзаттың, қоғамның, уақыттың үлкен өкілі де бола білу керек деген түжырымды пікірінде терең мағына бар. Өмірбаяндық жанрдағы шығармаларға жататын үздік туындылар ретінде М.Горькийдің "Менің универси- теттерім", С.Сейфуллиннің "Tap жол, тайғақ кешу", С.Мұқановтың "Өмір мектебі" аталуға лайық. Бұл шығармалардың әдебиетте өз орны бар, оқырманға берер эстет., танымдық, тәрбиелік мәні зор. Өмірбаяндық жанрдағы шығармалар көбіне қара сөз түрінде (повесть, роман) жазылады. Бұл жанрдың үлгілері естелік (мемуар) түріндегі шығармаларға жақын келеді. Бірақ оқиғаға ойдан шығарылған жағдайлар кейіпкерлерде еркін араластырылып, көркемдік қиялға көбірек орын беріледі.