Өскемен қаласындағы көне мұрағаттар

Жоғарғы қалалық бастауыш училище

Бұл ғимарат 1886 жылы Головков көшесінде салынған. Төбесі төрт қырлы сырғымалы, симметриялы бүйірлік тік бұрышты шығыңқылықтары бар екі қабатты ғимарат. Орталық шығыңқылығы бес қырлы фигура тәрізді. Барлық шығыңқылықтарының қисық сызық түріндегі маңдайша қабырғалары бар. Ғимаратқа кіреберіс орталық шығыңқылықтың тура ортасында орналасқан. Қасбеттің алға қарай шығыңқы орталық бөлігінің қимасы қисық маңдайша қабырғасында шаршы формалы төбетерезе бар. Кең маңдайша қабырға жалпақ кемертірекпен безендірілген. Кемертіректер алаңы қабаттардың арасын бөліп тұрған рельефті тартымды да айшықтап тұр. Терезе ойықтары сәл ғана байқалатын аркалық тәсілмен аяқталған. Саябақ жағындағы бас кіреберіс жауырындық қабырғамен безендірілген және қанатшасы бар. Оның үстінде ағаштан жасалған тізбек қоршаулы қылтима орналасқан. Бастабында үстіңгі қабатта қалалық училище, астыңғы қабатта бастауыш әйелдер училищесі, 1912 жылдан бастап жоғарғы қалалық бастауыш училище орналасқан. Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында ғимарат жалпы білім беретін мектеп ретінде пайдаланылған. Ұлы Отан соғысы жылдарында мұнда госпиталь орналасқан. Совет кезеңінде жабынының периметрі бойынша орнатылған декоративтік мұнарашалар жойылған.Басқа елеулі бүлінісі жоқ. Ғимараттың ішкі жағында ішінара қайта бөлу жүзеге асырылған.

Троица шіркеуі

Сәулет ескерткіші, 1789 жылы 26 маусымда алғашқы тасы қаланып, 1809 жылы құрылысы аяқталған. 1810 жылы 9 қазанда қасиетті сумен дұғаланған. Құрылыс Тобол епископы Варламның батасын беруінен кейін басталған. Құрылыс дұға қылушылардың қаражаттарына ғана емес, Аса жоғарғы жарлықпен 1799 жылы бөлінген Инженерлік Департаменттің қаражаттарына салынған. Троица шіркеуі үш тақты болған. Ортаңғы тағы Қасиетті Троицаға, оң жақ тақ Қасиетті еваангелист Иоанн Богословқаға, ал үшінші тақ Илья пайғамбарға бағышталған. Троица шіркеуі өзінің архитектурасы жағынан қарапайым, шағын, провинциалдық ғимарат. Композициясындағы негізгі ауқымды алып тұрған массивті екі түсті параллелепипед. Төрт қырлы қоңырау бөлмесі қазіргі кезде жойылған. Қасбеттерінің қарапайым өңделуі жауырындықтар мен жартылай циркульдық жайпақ рамалық көмкерулерден тұрады. Материалы: тас. Батыс қасбеттің ұзындығы 16,89 метр. Оңтүстік қасбеттің ұзындығы 32, 14 метр. Ғимараттың биіктігі 9,2 метр.

Көпес үйі

Көпес үйі- 20 ғасырдың басында салынған. Егер совет кезеңінде салынған қосымша құрылыстарды, ғимараттардың ескерткіш ретінде қабылдануын бұрмалайтын жарнама қалқандары мен маңдайшаларды ескермесе, бұл ғимарат өзінің бастапқы бет-бейнесін сақтаған. Кірпіштен салынған бір қабатты үй. Төбесі шатырланған, шифер жабылған. Қасбет композициясы симметриялы, терезе ойықтары жартылай циркуль формасына ұқсас. Бас қасбеттің бүйірлері тік бұрышты қашаутаспен көмкерілген. Терезелердің үстінде тісмәнер белдеуі созылып жатыр. Үйдің ұзын бойына тегістелген ернеу орнатылған, оның астынан ырғақты түрде екі деңгейлі маңдайша кенере орналасқан. Ғимарат он бөлмеден тұрады.

Көпес Ахтам Рафиковтың үйі және лабазы

Ғимарат 19 ғасырдың аяғында салынған. Екі қабатты тұрғын үй кірпіштен салынған. Төбесі төрт қырлы. Кірер есігі алдыңғы жағына орналасқан. Ғимарат декорлармен безендірілген. Бірінші қабаттың бір бөлігін кесіп өтетін арка орналасқан. Негізгі ғимаратқа осы стильде орындалған бір қабатты құрылыс жалғасып жатыр. Қасбет бөлігі елеулі бүлініске ұшырамаған. Ауладағы құрылыстары бұзылған. Ішкі жағынан қосалқы құрылыс салынып жатыр, бұл ғимараттың тарихи бейнесін бұрмалайды.

И.Н.Кожевниковтың ыдыс-аяқ дүкені

Дүкен 1914 жылы М. Горький көшесінде салынған. Мұнда көпес Иван Никанорович Кожевникотың шыны, фаянс және басқа ыдыс-аяқтарды сататын дүкені орналасқан. Тұтқындағы чехтар қасбетін өңдеуге қатысқан, оған медальондардағы тарихи мәтіндер куә. Совет кезеңінде ғимаратқа “Алтай” мейрамханасы орналасқан. Кірпіштен салынған бір қабатты ғимарат модерн стилінің ерте кезеңіне жатады. Оған тарихи стильдерді араластыру тенденциясы тән. Ғимарат Реннесанс дәуірінің дәстүрлі әуендеріне әшекейленген. Рационалдылықпен қатар композициядан үстірт декорациялылықтың белгілері байқалады. Ғимараттың логикалық, айқын да қарапайым формасы бар. Декорациялық элементтер ретінде өсімдік мәнері мен әуендері пайдаланылған. Жоғарғы жағы жарты шеңберленіп келген терезе маңдайшалары жайпақталып тәмәмдалады. Жүзім сабақтары чех мәдениетінің айқын белгілерінің бірі жүзім шаруашылығы туралы баяндайды. Бұрын ғимараттың үш кірер есігі болса, қазір соның бұрышта орналасқан біреуі ғана сақталған. Қазіргі кезде Шығыс Қазақстан облыстық этнографиялық мұражайының көрме залы.

О.Ф.Костюриннің механикалық шеберханалары

Шеберхана Киров көшесінде орналасқан. Бұрын галереямен жалғасқан екі қабатты ғимараттар. Сол жақтағы ғимаратқа кіретін есік бас қасбеттің орталығынан шығыс қасбетке көшіріліп, оның орнына терезе шығарылған. Қабаттарды рельефті белдеу бөліп тұр, екінші қабатта үш тік бұрышты терезе орналасқан, қабат төрт мұнарашамен аяқталады, орталық терезенің үстінде дөңгелек төбетерезе орналасқан. Оң жақ ғимарат жартылай иілген арка түріндегі діңмаңдайша, ол жауырындық қабырғаға сүйеніп тұр. Терезелері тік бұрышты. Екінші қабаттың терезелері маңдайша қабырғамен біріктірілген, екінші қабат үш мұнарашамен аяқталады, оның ортаңғысы металл өсімдік айшықпен әсемделген. Қабаттарды кең рельефті белдеу бөледі. Совет жылдарында бірінші қабаттағы жоғарғы жағы жартылай шеңбер болып аяқталатын тік бұрышты терезелер квадратты терезелерге ауыстырылған. Және маңдайша кенерелері мен басқа да әшекейлері жоғалтылған.