Airbus A330
Airbus A330 - Airbus фирмасының кең фюзеляжды орта- және алысмагистральды, екі турбовентиляторлы қозғалтқышы бар жолаушы ұшағы. Алғашқы ұшуы 1992 жылдың 2 қарашасында болды. 2014 жылдың 31 шілдесіне қарай 1342 ұшаққа тапсырыс беріліп, оның 1106-сы тапсырыс берушілерге берілген.
| Airbus A330 | |
 Ресейлік Аэрофлот әуе компаниясының A330 ұшағы | |
| Түрі |
кеңфюзеляжды реактивті жолаушы ұшағы |
|---|---|
| Жобалаушысы |
Airbus Industrie |
| Өндірушісі | |
| Мемлекеті |
Халықаралық |
| Алғашқы ұшуы | |
| Қолданысқа енгізілуі |
1994 жыл қаңтар |
| Статусы |
Шығарылуда, қолданыста |
| Негізгі эксплуатанттары | |
| Өндірілген бірліктері |
1106 [1] (2014 жылдың 31 шілдесіне сәйкес) |
| Бірлігінің құны |
A330-200: US$221.7 миллион, €163.9 миллион (2014)[2] |
| Нұсқалары | |
 Airbus A330 Ортаққорда | |
Ұшақтың екі негізгі нұсқасы бар: A330-200 және A330-300. A330-300 және A340-300 ұшақтары ұқсас келеді, басты айырмашылығы қозғалтқыштар санында(сәйкесінше 2 және 4). A330-дың барлық нұсқасы Pratt & Whitney, Rolls-Royce немесе General Electric қозғалтқыштарымен жабдықталады. Ұшақтың A330-300X жаңа нұсқасы A330-300-дің жақсартылған түрі.
Тарихы
өңдеу1972 жылы консорциум A300 B2-нің 322 орынға арналып ұзартылған нұсқасы—кеңфюзеляжды A300 B9 ұшағының жобасын бастады. 1973 жылы әлемдік нарықтағы жағдай сыйымдылығы көбірек ұшақтың қажеттілігін көрсетті, сондықтан консорциум төрт турбо-реактивті қозғалтқышы бар А300 В11 жобасын дамытты. 1980 жылы жобаға ТА9 (ТА — twin aisle — «кеңфюзеляжді») атауы берілді. 1982 жылы қыркүйекте консорциум жаңа ұшақтардың ортақ планері болатынын хабарлады.1986 жылы қаңтарда ТА9 жобасына A330 атауы бекітілді, алайда ұшақ бағдарламасы ресми түрде тек 1987 жылы маусымда басталды.
Ұзақ қашықтықтарға арналға A330/A340 ұшақтарының бағдарламасы жолаушы ұшақтары нарығындағы Boeing компаниясының көшбасшылығын шектеу үшін басталды. Алдын-ала жоспарланған 200 және 300 нұсқалары біб-біріне ұқсас келді: екі моделде де бірдей қанаттар, фюзеляж, басқару болды; модельдер тек орын санымен ғана ерекшеленді. Бұл шешім біріншіден ұшақтың жобалануын арзандатса, екіншіден әуе компанияларының ұшақты қолдану мен техникалық қызмет көрсетуін жеңілдетті және арзандатты. Жобаның негізіне Airbus A300-дің ұзартылған корпусы алынды. Экипаж кабинасы (кокпит) A320-ның кабинасына ұқсас етіліп жасалды. Осының нәтижесінде жаңа ұшақ A320 сериясының техникалық жаңалықтары мен A300/A310 фюзеляжының қоспасы болды.
Ұшақтың алғаш таныстырылуы 1992 жылы 14 қазанда өтті. 1992 жылы 2 қарашада A330 «300» нұсқасында алғаш рет әуеге көтерілді. Ішкі сәндеу жұмыстары жасалған және алғашқы тапсырыс беруші — Air Inter — түсіне боялған үшінші прототип ұшу сынақтарында үлгі ретінде қолданылды. 1993 жылы тамызда ETOPS сынақтары өтті: A330 6 сағат бойы Атлант мұхитының солтүстік бөлігімен бір жұмыс атқарып тұрған қозғалтқышпен ұшты.
Қысқартылған 200 нұсқасының құрылысы 1995 жылы қарашада басталды. Ал 1997 жылы 13 тамызда бұл нұсқа алғаш рет ұшты. 1998 жылы 29 сәуірде ұшақ ILFC компаниясы мен оның лизинг бойынша серіктесі - Canada 3000 компаниясына берілді.
Airbus A330 ұшағының қанаттарын, қозғалтқыштарын алмастырып және фюзеляждың ұшын модернизациялау арқылы A350 ұшағын жасап шығармақшы болды. Алайда жоба негізгі тапсырыс берушілер тарапынан қатал сынға тартылды және 2006 жыл 17 шілдеде өткен Франборо авиасалонында Airbus толығымен жаңа A350XWB жобасын ұсынды.
Техникалық сипаттамасы
өңдеу| Сипаттама | A330-200 | A330-300 |
|---|---|---|
| Ұзындығы | 58,82 м | 63,69 м |
| Қанат жаймасы | 60,30 м | 60,30 м |
| Биіктігі | 17,39 м | 16,83 м |
| Фюзеляж диаметрі | 5,64 м | 5,64 м |
| Кабина ені | 5,28 м | 5,28 м |
| Ұшу қашықтығы | 13.400 км | 10.800 км |
| Жылдамдығы | M 0,86 | M 0,86 |
| Макс. ұшу биіктігі | 12.500 м | 12.500 м |
| Макс. ұшу салмағы | 238 т | 233 т |
| Макс. қону салмағы | 182 т | 187 т |
| Орындар | 241 | 302 |
| Қозғалтқыштар (екеу) | General Electric CF6-80E1, Pratt & Whitney PW4000 немесе Rolls-Royce Trent 700 әрқайсысы 303—316 кН |
General Electric CF6-80E1, Pratt & Whitney PW4000 немесе Rolls-Royce Trent 700 әрқайсысы 303—320 кН |
Апаттар
өңдеуБарлығы 8 A330 ұшағы апатқа ұшыраған.
| Уақыты | Борт нөмірі | Апат орны | Құрбандар | Қысқаша сипаттама |
|---|---|---|---|---|
| 30.06.94 |  F-WWKH
|
Тулуза
|
7/7 | Қозғалтқыштың ақауы симуляциясы. Ұшқыштар қателігі. |
| 15.03.00 |  9M-MKB
|
Куала-Лумпур
|
0/266 | Заңсыз жүк тасымалы нәтижесіндегі фюзеляждың химиялық коррозиясы. Лайнер қолданыстан шығарылды. |
| 24.07.01 |  4R-ALE
|
Коломбо
|
0/0 | «Тамильдік жолбарыстардың» шабуылы кезінде жойылды. |
| 24.07.01 | 4R-ALF
|
Коломбо
|
0/0 | «Тамильдік жолбарыстардың» шабуылы кезінде жойылды. |
| 01.06.09 | F-GZCP
|
Атлант мұхиты | 228/228 | Алдын ала болжам бойынша қатып қалған құрылғылардың бұрыс көрсетулері кезінде экипаждың қате шешімдері, ұшақтың аударылуы. |
| 12.05.10 | .svg){kind=small} 5A-ONG
|
Триполи
|
103/104 | Қалың тұманда қону кезінде жерге соғылды |
| 15.07.14 |  5A-LAS
|
Триполи
|
0/0 | Әуежайдағы шайқас кезінде реактивті снарядпен жойылып кетті. |
| 20.07.14 | 5A-ONF
|
Триполи
|
0/0 | Әуежайдағы шайқас кезінде жанып кетті. |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ ORDERS & DELIVERIES
- ↑ a b c Airbus aircraft 2014 average list prices (PDF). Airbus S.A.S. Тексерілді, 31 қаңтар 2014.
Дереккөздер
өңдеу- Мировая Авиация журналы, №641 файл, 1-5 парақтар, ISSN 2071-1131 (орысша)
- Мировая Авиация журналы, №1007 файл, 37 парақ, ISSN 2071-1131 (орысша)