JET (Joint European Torus)

JET (Joint European Torus) – еуропалық тороидалды камера; әлемдегі жұмыс жасайтын физикалық плазманы магниттік өрісте сақтауға арналған экспериментальды ең үлкен термоядролық реактор. Басты мақсаты – болашақта басқарылатын термоядролық реакцияларды жүзеге асыратын жолды ашу. JET Ұлыбританияның Калхэм елді-мекені аумағында орналасқан. 1977 жылы құрылысы басталған. Ресми түрде JET 1984 жылы Елизавета II қатысуымен ашылған. Реакторға қажет детальдар бүкіл Еуропадан тасымалданған. 1984 жылы іске қосылған. 1991 жылы 1 МВт қуаттағы термоядролық реакция жүзеге асырылған. 1997 жылы D-T реакция арқылы 16 МВт қуатты басқарылатын термоядролық синтез жүзеге асырылды. Бұл әлемдік рекорд болды. Қауіпсіздік үшін JET реакторы қашықтықтан басқарылатын роботталған жүйемен қамтылған. Ол дейтерий мен тритий реакциясы барысында бөлінетін радиоактивті сәулелерден қорғайды. Қазіргі таңда JET реакторы әлемдегі ең ірі жоба болып саналады. Техникалық мәліметтер: Сыртқы радиус: 2.96 м Ішкі радиус: 1.25-2.10 м Плазма көлемі: шамамен 100 м³ Магнит өрісі: 3.45 Тесла (тороидалды) Жылу: 38 МВт Мүмкін температура: 150 миллионов градусов Цельсия Бөлінген максималды энергия: 16 МВт (1997 жылы)

Лазерлік термоядролық синтез – NIF (National Ignition Facility) жобасы

Тығыз плазманы термоядролық температураға қыздыру үшін қуатты лазерді қолдануды Н.Г.Басов пен О.Н. Крохин 1961жылы ұсынған. Лазерлік термоядролық синтез – басқарылатын термоядролық синтезді зерттеуде қолданылатын бағыттардың бірі. Ол лазердің заттардың кішкене көлемдеріндегі (10-6 см3) энергияны аз уақыт аралығында (<10-10-10-9с) жинақтай алу қабілетіне негізделген. Бұл қабілет термоядролық реакцияларға қажет энергияның бөлінуін (1019-1020 Вт/см3), температураны (10 кэВ) қамтамасыз етеді. Термоядролық жағармай (дейтерий мен тритийдің бірдей пайыздық қоспасы) және оны қаптайтын өзге заттардың қабаттар лазерлік нысананы құрайды. Әр түрлі лазерлерден шыққан жарықты кішкене нысанаға бағыттау қажет. Тез уақытта сыртқы қабаттың булануы центрге бағытталған реактивті күшті тудырады. Ал ол нысананың тығындалуына және оның термоядролық реакцияға қажетті температураға дейінгі қызуына әкеледі.

Қолданылған әдебиеттер http://hi-news.ru/space/termoyadernyj-reaktor-jet-gotovitsya-dostich-tochki-bezubytochnosti.html https://ru.wikipedia.org/wiki/Joint_European_Torus https://www.youtube.com http://bourabai.kz/physics/1904.html Мұрағатталған 19 қазанның 2016 жылы. http://www.membrana.ru/particle/3317 Мұрағатталған 18 қазанның 2016 жылы.