Істі сырттай қарау

Істі сырттай қарау – 1) қылмыстық істе: соттың істі сотталушы адамның қатысуынсыз қарауы. Істің мән-жайларын жан-жақты, толықтай және дәйекті түрде зерттеу, ақиқатты айқындап, айыпталушының өзін қорғау құқы-ғын қамтамасыз ету мақсатында заң сотталушының сот мәжілісіне қатысуы міндеттілігін мойындайды. Егер ақиқатты айқындауға кедергі келтірмесе, тек ерекше жағдайларда ғана І. с. қ-ға рұқсат етіледі. Мыс., сотталушы елден тысқары жүрсе, сотқа келуден жалтарса, сондай-ақ қылмыстық іс бойынша бас бостандығынан айыру түрінде жазалау шарасын қолдану мүмкін болмаса, І. с. қ. жөнінде сотталушының өзі қузаса, т.с.с. Алайда мұндай ретте сотталушының келуі міндетті деп тануға соттың құқы бар. Дәлелсіз себептермен келмеген жағдайда сот оны күштеп әкелуге, сонымен қатар оған қатысты қолданылатын бұлтартпау шарасын таңдап алуға немесе өзгертуге құқылы. Егер сотталушы адам сот мәжілісі кезінде қайталап тәртіп бұзғаны немесе төрағалық етушіге бағынбағаны үшін соттың ұйғарымымен мәжіліс залынан шығарылып жіберілсе, сот мәжілісі оның қатысуынсыз өткізілуі мүмкін, бірақ мұндай ретте де үкім оның қатысуымен жарияланады немесе жарияланғаннан кейін оған дереу хабарланады; 2) азаматтық істе: соттың істі талапкердің не жауапкердің немесе екеуінің де қатысуынсыз қарауы. Егер талапкерден не жауапкерден немесе екі тараптан да өздерінің қатысуынсыз істі қарай беруі туралы өтініш түссе, онда І. с. қ-ға рұқсат етіледі. Дәлелсіз себептермен мәжіліске келмеген, І. с. қ. туралы өтініш түспеген жағдайда, сот істі талқылауды кейінге шегеріп, оларға ақшалай айып салуға құқылы. Екінші шақыруға да тараптар дәлелсіз себептермен келмесе, егер қолдағы материалдармен істің шешімін табу мүмкін емес деп есептесе, сот талапты қараусыз қалдыруға құқылы. Заңда көзделмеген реттерде І. с. қ. үкімді, шешімді міндетті түрде бұздыратын елеулі заң бұзушылық болып табылады.

Пайдаланылған cілтемелер

С. Рахымжанұлы