Абай және «Мың бір түн»

«Мың бір түн» - араб әдебиетінің орта ғасырлардағы классикалық ескерткіші. Ол үш жүздей аңыз, әңгімелерден тұрады. Кітаптың негізгі мақсаты - озбырлыққа, жауыздыққа қарсы, ақ махаббат, адал пейіл, адамгершілік жолында күрес. «Мың бір түн» ертегілері шығыс елдеріне араб, парсы, үнді тілдері, Европаға ағылшын, француз, неміс, дат тілдері арқылы тараған. Орыс тіліне алғаш 1863-74,1929-38 ж. аударылды. Қазақ арасына әуелде аңыз, әңгіме түрінде белгілі болып, кейін ақын-жыраулар оның желісімен қисса-дастандар шығарған («Шәкір- Шәкірат», «Орқа-Күлше», «Мәлік-Хасен», «Қасым-Жомарт»), Абай шығармаларынан Һарун-Рашид, Бағдат, Шынмашын, Балсура, Қаптауы сияқты «Мың бір түн» ертегілеріндегі кісі есімдері мен жер атаулары көздесіп отырады. Ал ақынның «Мың бір түн» ертегілерін Баймағанбет ертегішіге оқып беріп, сол арқылы елге таратқанын М. Әуезов түйткілсіз дәлелдеп шықты. Ақын аяқталмай қалған «Әзім әңгімесі» дастанын «Мың бір түн» ертегісінің желісімен жазғанын өзі де: «Бір сөзім «Мың бір түннен» оқып көрген, Өлең қып сол сөзімді айтқым келген...» деп ашық жазады.