Абдулла Жұмағұлұлы Ақаев
Абдулла (Әбілда) Жұмағұлұлы Ақаев (7 мамыр 1901, Махамбетов ауылы, Қызылорда облысы - 1959, Қызылорда) – әскери қайраткер. Қазақтан шыққан алғаш полковник шеніндегі әскери қайраткерлердің бірі.
Өмірбаяны
өңдеуАбдулла 1901 жылы Қызылорда қаласының маңындағы Сырдария ауданына қарасты №4 ауылда (қазіргі Ж.Махамбетов ауылы) дүниеге келген. Туған ауылы Сырдария бойында орналасқан соң, әкесі Жұмағұл қайықшы болып халықты өзеннің басқа бетіне өткізетін.[1]
11 жасында ата-анасынан айырылып, ағасының қолына Қоқан қаласына көшеді. Қоқандағы екі жылдық жоғары бастауыш училищесін бітірді.
Аттың үстінде мықты шабатын Абдулла 1918 жылы өз еркімен қызыл әскер қатарына жазылады. Басмашыларға қарсы шайқастарға қатысып, әскер таратылады. Бір жарым жылдан соң, 1920 жылы жұмысшы-шаруа қызыл әскер қатарына қайта қосылады. Атты әскер құрамында азамат соғысына қатысады.
1924 жылы Самара қаласындағы үшінші кавалерия мектебін бітіреді. Сол жылдан бастап Орынбордағы ҚазОАК атындағы біріккен әскери мектепте қазақ ротасында курсанттар взводының командирі болып оқыды.[2]
1925 жылы Бүкілодақтық большевиктер коммунистік партиясының қатарына кірді.[2]
1928 жылдан бастап Қазақ ұлттық кавалерия дивизионының қылышты эскадрон командирі болып әскери қызмет атқарған.[3]
1928 жылы Қазақ АКСР ХКК мен ОАК төралқаларының шешімімен арнайы сыйлы қаруымен (револьвер) марапатталды.[2]
1938 жылдың 30 сәуірінде Қазақ АКСР Ішкі Істер Халық Комиссариатының Мемлекеттік Қауіпсіздік Басқармасы (Қазақ АКСР ІІХК МҚБ) Жұмағұлұлы Абдулланы қамауға алады. Бір жылдан астам уақыт бойы қамауда болып, 1939 жылдың 29 шілде күні ақталып шығады.[4]
1941 жылы Екінші дүниежүзілік соғысқа қатыса бастайды. Соғыс кезінде шені полковникке дейін көтеріліп, Ленин, Қызыл Ту, Ұлы отан соғысы ордендерімен, "Германияны жеңгені үшін" медалімен және тағы басқа марапаттармен наградталды.
Абдулла Ақаев Қызыл жұлдыз орденімен марапатталған алғаш қазақ еді.[1]
Соғыс аяқталғаннан кейін, Алматыда әскери комиссар (военком) болып қызмет етіп, туған жері Қызылордаға көшеді. Мұнда облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының мал шаруашылығы бөлімін басқарады.
Қызылорда қаласында Абдулла Ақаев көшесі бар.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b c Қарабалаев А. Қызыл командир. – Сыр бойы, 2001.
- ↑ a b c https://centrasia.org/person2.php?st=1325242826
- ↑ Макипов А.С., Кудабаев Б.К. Опыт национального военного строительства в Казахской АССР в 20-е гг. ХХ столетия. – Вестник науки, 2018.
- ↑ https://base.memo.ru/person/show/2939455