Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы

Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (абх. Аҧснытәи Автономтә Советтә Социалисттә Республика, груз. აფხაზეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა) — Грузин КСР құрамында 1931 жылдан 1992 жылға дейін болған автономиялық республика. 1921 жылы Грузин СКР-нің құрамына (және ол арқылы КСФКР) кірген және 1931 жылы тәуелсіздігінен айырылған (Грузия КСР құрамында автономия болды) КСРО құрамында тәуелсіз республиканы кеңестендіруден кейін Грузиядан бөлініп шыққан Абхазия Социалистік Кеңес Республикасының мұрагері.

Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы
абх. Аҧснытәи Автономтә Советтә Социалисттә Республика
груз. აფხაზეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა
Ту Елтаңбасы
Ту Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел

 КСРО

Әкімшілік орталығы

Сохум

Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты

1931 жылы

Таратылған уақыты

1992 жылы

Жер аумағы

8600 км²

Тұрғындары
Тұрғыны

532 000 адам (1989)

Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы картада

1990 жылы 25 тамызда Абхазия егеменді Абхаз Кеңестік Социалистік Республикасы болып жарияланды[1], бұл КСРО Конституциясына сәйкес келмейді. 1991 жылдың көктемінде Грузия өзінің тәуелсіздігін қалпына келтіргенін жариялағанда, Абхазия КСРО құрамында қалуға ниет білдірді (абхаз азшылығы КСРО-ны сақтау туралы референдумға қатысты, ал Абхаз Автономиялық Республикасы тұрғындарының көпшілігі біртұтас Грузияның тәуелсіздігін қалпына келтіру туралы референдумда қатысты) және қорытындысында Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитеттің сөзінің нәтижесінде бұзылған жаңа одақ - Егеменді мемлекеттер одағына (ЕМО) қосылуын болжаған. ТМД құрылғаннан кейін және Грузияның оған мүше болудан бас тартуына байланысты (1993 жылға дейін) өзін-өзі жариялаған Абхазия басшылығы халықтың көпшілігінің пікіріне қарамастан, ТМД-ға өз бетінше кіруге ниетті екенін жариялады.

1992 жылдың жазында Абхазиядағы аймақтық билік пен Тбилисидегі орталық басшылық арасындағы келіспеушіліктер негізінен конституциялық мәселе бойынша күшейді: Абхаз автономиясының болуын ұйғармайтын Грузия Әскери кеңесінің 1921 жылғы Грузия демократиялық республикасының конституциясына қайта оралу туралы шешіміне жауап ретінде Абхазия Жоғарғы Кеңесі 1992 жылы 23 шілдеде Абхазия АССР-нің 1978 жылғы Конституциясынан бас тартты және өз кезегінде Абхазияға Абхазия мен Грузия арасындағы келісімшарттық қатынастардың нұсқауы бар Грузиямен конфедерацияда шартты республика мәртебесін беретін Абхазия КСР 1925 жылғы Конституциясының (Негізгі Заңы) қалпына келтірілгенін жариялады[2]. Бұл келіспеушіліктер 17 мың адамның өмірін қиған қарулы қақтығысқа (Грузин-абхаз қақтығысын қараңыз) әкелді. Бейбіт келісімге БҰҰ-ның бітістірушілігімен 1994 жылдың сәуірінде ғана қол жеткізілді.

Абхаз АКСР «Кеңестік Абхазия» (орыс тілінде, 1921 жылдан бастап), «Аҧсны ҟаҧшь» (абхаз тілінде, 1921 жылдан бастап), «Сабчота Абхазети» (грузин тілінде, 1937 жылдан бастап), «Кокинос капнас» (грек тілінде, 1932-1938), «Мчита Муруцхи» лаз тілде (1929-1938) республикалық газеттер жарияланып отырды.

КСРО ОАК 1935 жылғы 15 наурыздағы қаулысымен Абхаз АКСР Ленин орденімен марапатталды.

Ұлттық құрамы

өңдеу

1989 жылғы халық санағы бойынша халық саны 525 061 адамды құрады, атап айтқанда[3]:

  • грузиндер 239 872 (45,68%)
  • абхаздар 93 267 (17,76%)
  • армяндар 76 541 (14,58%)
  • орыстар 74 914 (14,27%)
  • гректер 14 664 (2,79%)
  • украиндар 11 655 (2,22%)
  • белорустар 2084 (0,4%)
  • эстондар 1466 (0,28%)
  • яһудилер 1426 (0,27%)
  • осетиндер 1165 (0,22%)
  • татарлар 1099 (0,21%)

Абхазиядағы РКП(б) ұйымдастыру бюросы, жауапты хатшылары

өңдеу

ОАК және ЖК

өңдеу
  • 28.12.1936 — 02.1937 вакансия, Абхаз АКСР ОАК төрағасының орынбасары л. а.

РК, ХКК және МК

өңдеу

Тағы қараңыз

өңдеу

Дереккөздер

өңдеу