КСРО орталық атқару комитеті

КСРО орталық атқару комитеті (КСРО ОАК) (орыс. Центральный исполнительный комитет СССР (ЦИК СССР)) — Кеңестердің Бүкілодақтық съездері құрған және Бүкілодақтық Кеңестер съездерінің аралығында мерзімдік (ал іс-жүзінде – анда-санда) сессияларда шақырылатын 1922-1938 жылдардағы КСРО мемлекеттік билігінің жоғарғы органы.

КСРО орталық атқару комитеті
КСРО ОАК
Ұйым түрі:

ұжымдық мемлекет басшысы және басқару органы

Құрылуы
1922 жылы КСРО құру туралы шарт

1922 жылы

Ыдырау
1936 жылғы КСРО Конституциясы

1938 жылы

КСРО ССК сессиялар аралығындағы кезеңде КСРО билігінің жоғарғы органы болып табылатын Төралқаны, сондай-ақ одақтық республикалар саны бойынша Орталық Атқару Комитетінің қосарлас төрағаларын сайлады. КСРО ОАК кезекті сессиялары жылына үш рет, ал төтенше сессиялар — КСРО ОАК Төралқасының қаулысымен, КСРО ХКК немесе одақтық республиканың ОАК өтініші бойынша шақырылуы керек еді. Іс жүзінде 1922-1937 жылдар аралығында 1-ден 12 күнге дейін созылған барлығы 8 Кеңестер съезі мен ОАК 24 сессиясы өтті. КСРО ОАК сессияларының көпшілігі Мәскеуде, Ленинград пен Тифлисте — бір-бірден болды[1].

КСРО орталық атқару комитеті КСРО халық комиссарлар кеңесін, КСРО жоғарғы сотын құрды. Бүкілодақтық Кеңестер съезіне есеп берді.

1936 жылғы Конституция бойынша мемлекеттік биліктің жоғары органы ретінде Бүкілодақтық Кеңестер съезі мен оның орталық атқару комитеті 1938 жылы КСРО жоғарғы кеңесімен алмастырылды[2].

ОАК құрылымы

өңдеу

1924 жылға дейін КСРО ОАК — 6-бап КСРО-ның құрылуы туралы шарт негізінде құрылған бір палаталы орган болды. Құрамында одақтық республикалардың халық санына тепе-тең сайланған 371 өкілі кірді[3]. ОАК төралқасы 19 мүшеден сайланды.

1924 жылғы КСРО Конституциясы[4] бойынша екі палатадан: Одақ Кеңесінен және Ұлттар Кеңесінен тұрды. ОАК төралқасы 21 адамдық құрамда сайланды және оған ОАК қосарлас төрағалары, Одақ Кеңесі Төралқасы мен Төралқа хатшысы және Ұлттар Кеңесінің толық құрамы кірді.

Кеңестердің съездері

өңдеу

ОАК төрағалары

өңдеу

РКФСР-нан

Украин КСР-нан

Белорус КСР-нан

КСФКР-нан

Түрікмен КСР-нан

Өзбек КСР-нан

Тәжік КСР-нан

ОАК Төралқасы хатшылары

өңдеу

Кеңестік республикалардың ОАК

өңдеу

Бағынысты мекемелер

өңдеу
Комитеттер
  • Ғылымды меңгеру жөніндегі Уақытша комитет және КСРО ОАК мекемелерінің оқу бөлімі (Ғылым комитеті) (1925 — ақпан 1926)
  • КСРО ОАК мекемелерінің ғылым, оқу және әдеби-баспа бөлімін меңгеру комитеті (Ғылым комитеті) (ақпан 1926 — желтоқсан 1926)
  • КСРО ОАК ғылымдар мен оқу орындарын меңгеру комитеті (Ғылым комитеті) (желтоқсан 1926 — 1937)

Ресми басылымдары

өңдеу
  • КСРО ОАК және Жұмысшылар, шаруалар, Қызыл әскер және Казак депутаттары Кеңестері БОАК «Хабар» (орыс. Известия) газеті (1923—1938)
  • КСРО ХКК, ЕҚК және ОАК Хабаршысы

Дереккөздер

өңдеу
  1. КСРО мемлекеттік билігінің жоғарғы органдары. knowbysight.info. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 желтоқсан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 22 ақпан 2017.
  2. КСРО ОРТАЛЫҚ АТҚАРУ КОМИТЕТІ. bigenc.ru. Тексерілді, 11 шілде 2019.
  3. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағын құру туралы шарт — Викитека. ru.wikisource.org. Тексерілді, 11 шілде 2019.
  4. Большая советская энциклопедия, второе издание. т. 46, стр. 542. М., 1957 г.. Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 шілде 2014.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 23 шілде 2012.