Азот топшасы

Азот топшасы немесе пниктогендер — Химиялық элементтердің периодтық кестесінің 15-ші тобының химиялық элементтері: азот N, фосфор P, мышьяк As, сурьма Sb және висмут Bi және унунпентий Uup тұратын элементтер жинағы. Бұл атомдардың соңғы энергетикалық деңгейшесінде бес электрон болады және тұрақты күйде болу үшін инертті элементтерге тән үш электрон жетіспейді. Сондықтан азот топшасының элементтеріне жоғары +5 , төменгі -3 тотығу дәрежесі тән. Қышқылдық қасиеті жоқ бейметалдар ретінде қарастырылады (Азот пен Фосфор — бейметалдар, Күшән мен сурьма металдық қасиет көрсетеді, висмут —металл).

• 
  Азот
• 
  Фосфор
• 
  Күшән
• 
  Сурьма
• 
  Висмут

Азот

Азот — иіссіз, түссіз газ. Суда ерігіштігі, балқу және қайнау температуралы төмен. Азотты көп мөлшерде аммиак алу үшін қолданады. Өсімдіктер мен жануарлар үшін маңызы зор, өйткені ол белоктық заттардың құрамына кіреді.

Химиялық қасиеттері

1) Қысым мен температура жоғары болғанда сутекпен әрекеттеседі:

N₂+3H₂ ↔ 2NH₃

2) Бейметалдармен әрекеттесуі:

N₂+O₂←→2NO

3) Қыздырғанда көптеген металдармен нитридтер түзеді:

3Mg+N₂←→Mg₃N₂

Фосфор

Фосфор — бейметалл, 4 аллотропиялық түрі бар. Ақ фосфорды 280-340 градус аралығында қыздырса, қызыл фосфор пайда болады. Қызыл фосфорды балқытуға болмайды, қыздырса буға айналады. Фосфор сутекпен РН3-фосфин қосылысын түзеді. Ал металдармен әрекеттесіп, фосфидтер түзеді (Са3Р2-кальций фосфиді).

Күшән

Күшән — электрөткізгіш, тығыздығы 5,72 г/см3 тең бейметалл. Сұр түсті мышьяк қыздыруға төзімді, суда ерімейді.

Сурьма

Сурьма — ақшыл-күміс түсті бейметалл. 4 аллотропиялық түр өзгерісі бар. Қыздырғын кезде қара түске айналады. Қара сурьма электрһткізгіш болып келеді. Жарылғыш сурьма металдық жылтыры бар түрі, соққан кезде жарылғыш болып табылады.

Висмут

Висмут — ауыр, ақшыл-күміс түсті металл. Уақыт өте қою сұр оксидті қабықпен қапталады. Тез балқығыш болып келеді. Буы адам өмірі үшін қауіпті.