Күшән

Күшән немесе Күшәла (лат. Arsenic; As) — элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы химиялық элемент.

33 Германий ← Мышьяк → Селен P ↑ As ↓ Sb Периодическая система элементов 33As
Жай заттың сыртқы бейнесі
сұр полуметалл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Күшән, 33
Топ типі	Металлоидтар
Топ, период, блок	15, 4, p
Атомдық масса (молярлық масса)	74.921595(6) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Ar] 3d10 4s2 4p3
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 5
Атом радиусы	139 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	119±4 пм
Ван-дер-Ваальс радиусы	185 пм
Ион радиусы	+5e: 46, −3e: 222 пм
Электртерістілігі	2,18 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	0
Тотығу дәрежелері	−3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5
Иондалу энергиясы	1-ші: 947.0 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1798 кДж/моль (эВ) 3-ші: 2735 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	5.73 (сұр күшән) г/см³
Қайнау температурасы	887 K
Үштік межел	1090 К (817°C), 3700 кПа
Балқу жылуы	24,44 (сұр) кДж/моль
Булану жылуы	32,4 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	25,05 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	13,1 см³/моль
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 553 596 646 706 781 874
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	тригональды
Тор параметрлері	a=0,4123 нм, α=54,17° Å
Дебай температурасы	285 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) 50,2 Вт/(м·К)
Юнг модульі	8 ГПа
Моос қаттылығы	3.5
Бринеллий қаттылығы	1440 МПа
CAS нөмірі	7440-38-2

Күшән As

Реттік нөмірі 33. As деген таңбамен белгіленеді. Қарапайым зат болып сынғыш металл болып келеді. Оның аты ерте кезде орыс тілінде тышқан өлтіруге қарсы қолданғандықтан оны Мышьяк деп атап кетті. Оны 1789 жылы А. Л. Лавуазье ашқан. Мышьякқа бай орындар ол – Грузия, Орта Азия, сонымен бірге Қазақстанда , АҚШ, Швеция, Норвегия, Жапония, Канада, Ресейде. Мышьяктың қосылыстары және дара түрінде улы болып келеді. Онымен улынған адам басы аурып, іші өтіп, жүйке жүйесі қозады.

Сілтемелер

• Химиялық элементтер тізімі
• Химиялық элементтер
• Қоспалар
• Шикізат