Азық-Түлік Отрядтары

Азық-түлік отрядтары — астық, азық-түліктің басқа да түрлерін дайындап, өнеркәсіп орталықтары мен Қызыл Армияға жөнелту үшін құрылған әскери жасақтар (1918 — 21). Олар Ресей Халық Комиссарлары Кеңесінің жұмысшыларды аштыққа қарсы күреске жұмылдыру туралы қаулысына (9.5.1918) және БОАК пен Халком Кеңесінің азық-түлік диктатурасын қолдану жөніндегі декретіне (13.5.1918) сәйкес құрылды. Азық-түлік отрядтары жасақтау құқы ірі кәсіпорындарға, уездік және қалалық кеңестерге берілді. Бұл отрядтар негізінен өнеркәсіп орталықтарында ұйымдастырылып, БОАК-нің декретімен (25.5.1918) Азық-түлік халкоматының жергілікті орындарында тіркелді, сол халкоматтың Азық-түлікті мемлекет қарамағына еріксіз алу армиясының құрамына кірді. Оған кірмегендерін Кәсіподақтардың Орталық Кеңесі (ВЦСПС) мен Азық-түлік халкоматының жанынан құрылған (тамыз, 1918) Орталық әскери азық-түлік бюросының жергілікті орындары басқарды. Азық-түлік отрядтары астықты шаруалардан тұрақты кесімді бағамен сатып алып, дәулеттілерден еріксіз тартып алуға тиісті еді. Алайда іс жүзінде бұл тәртіп үнемі бұзылып отырды. Олар шаруалардың да астығын еріксіз тартып алды. Қарулы отрядтардың жолсыздығы шаруалардың қарсылығын тудырды. Азық-түлік отряды дайындаған астығының жартысын өздерін жасақтаған ұйымға, екінші бөлігін Азық-түлік халкоматына жөнелтті. 1919 — 20 жылдары олардың халыққа қысымы одан әрі күшейді. Астық жинайтын және оны жинап болған соң мемлекет қарамағына еріксіз алатын жаңа отрядтар легі ұйымдастырылды. Азық-түлік отрядтарына Азық-түлік салғыртын жүзеге асыруды бақылау міндеті жүктелді. 1920 жылы Қазақстан жерінде 11,5 мыңға жуық адамы бар 370 отряд жұмыс істеді. Олардың басым көпшілігі Ресейдің Мәскеу, Петроград, Иваново-Вознесенск тағы басқа ірі қалаларынан келді. Жергілікті отрядтар тым аз жасақталды. Бұлар Азамат соғысынан жүдеген елге жығылған үстіне жұдырық болды. Азық-түлік отрядтары негізгі міндеттерімен бірге жиындар, митингілер өткізіп, саяси-үгіт, мәдени-көпшілік жұмыстарын жүргізді. Жаңа экономикалық саясатқа байланысты Азық-түлік отрядтары жойылды.