Азық-түлік салғырты

Азық-түлік салғырты — Азамат соғысы кезінде Кеңес үкіметі қолданған ауыл шаруашылық өнімдерін дайындаудың төтенше жүйесі, “соғыс коммунизмі” саясатының негізгі белгілерінің бірі (11.1.1919 — 03.1921). Азық-түлік салғырты бойынша шаруалар өзінде өлместің күніндей ғана азық қалдырып, қалғанының бәрін мемлекетке міндетті түрде тұрақты бағамен сатуға тиіс болды. Еркін сатуға, базарға шығаруға тиым салынды. Барлық ауыл шаруашылық өнімдері қатаң есепке алынып, оларды бөлуге бақылау қойылды. Қазақстан мен Түркістанға азық-түлік салғырты 1920 жылы енгізілді. Губернияларға (облыстарға), уездер мен болыстарға азық-түлік салғырты белгіленді. Одан әрі әрбір село, ауыл, станица мен шаруа қожалықтарының өткізетін өнімдерінің мөлшері көрсетілді. Оны жергілікті кеңестер мен ревкомдардың қатысуымен Азық-түлік отрядтары жинады. Бұл шын мәнінде шаруаларды тонау еді. Мемлекеттің төлейтін де айырбастайтын да түгі жоқ болғандықтан шаруалардың өнімі тегін әрі еріксіз тартып алынды. Ақша құнсызданып, өз мәнін жойды. Толық емес деректерге қарағанда 1920 жылы Қазақстан шаруаларынан 44 млн. пұт астық, 5 млн. пұт ет, 333 мың пұт май және басқа да көптеген ауыл шарушылық өнімдері жиналды.

Қазақтар бұл кезде көп малынан айрылды. Азық- түлік салғырты артық өнімді ғана емес, қарудың күшімен шаруалардың соңғы үнеміне дейін сыпырып алды. Мұның өзі шаруалардың қарулыларға қарсылығын тудырды. Азамат соғысынан кейін Азық-түлік салғырты саясатының жүргізілуі шаруалар көтерілісіне әкеліп соқтырды. Мұндай көтерілістер Орал, [Ақмола облысы[|Ақмола]] және Семей облыстарында болып өтті. Бәрібір тартып алатын болғандықтан шаруалар артық өнім өндіруге ынталанбады. Азық-түлік салғырты ауыл шаруашылығын дамуын тежеді, егістің көлемі мен өнімділігі төмендеді, мал саны азайды. 1921 жылғы наурызда басталған жаңа экономикалық саясатқа байланысты Азық-түлік салғырты Азық-түлік салығымен алмастырылды.