Айгүл қойшының бір күні

Айгүл қойшының бір күні (кей басылымдарда Айгүл қойшының күндері) — Ғабит Мүсіреповтің 1964 жылы жазған әңгімесі.

Сырттай қарағанда көзге кеп түспейтін, жиі байқала бермейтін, ал іштей тереңірек үңіліп, байыпты зерттегенде ғана білінетін малшы қауым тіршілігіндегі ғаламат қиындықтарды Мүсірепов терең реализммен көз алдымызға айқын елестетіп отырады.

Басты кейіпкері — Айгүл есімді еңбекқор әйел. Ол шопанның жұмысын атқарғанымен КСРО Жоғарғы Кеңесі депутатының міндеттерін де ұмытпайды. Жиырма жылдай қой бағумен айналысқан, «даланың меңіреу үнсіздігіне бала жасынан үйренген» Айгүлдің бір күні ғана суреттеліп берілсе де, әңгіме кездейсоқ табиғат пейзаждарына, адамның ішкі дүниетанымының көріністеріне бай:

«Үнсіз далада жинала берген ойлар, әсіресе өз тіршілігіне байланыса туып, өсіп-өрбіп жататын ойлар айтылуды керек ететін сияқты. Кейде тіпті ұзақ сөйлеп кетсе, Айгүл өзін бір жиналыста көретіні де бар. Көз алдына жиналыста отырған жүз таныс адамдар — малшылар, күрішшілер, мақташылар, канал қазушылар келеді. Бәрі де айта түс, аянбай айт деп отырғандай болады. Ондай кезде Айгүл тоқтай алмай ұзақ сөйлейді. Көз алдына елестеген адамдардан айрылғысы келмейді. Ойлары салмақты болғанымен, сөйлеу түрі олақтау шығып жатқанына да қарамайды. Кейде ойлары ескі құдық басына үймелеген қойларына ұқсап, топырлап кететіні де бар. Қалайда қысы-жазы көбінесе жалғыз жүретін қойшыға ұзақ күнді қысқарту керек. Дала үнсіздігін, қой үнсіздігін жеңу керек. Ондайды көтеріңкі көңіл, көңілді көтерердей ой жеңеді де.»

Сөйтіп, баққан отарын жайлы орынға қалай жеткізем деп, жас төлді Сырдария сулары әкетпесе екен деп жүрген Айгүл біресе депутат ретінде көтерген су мәселелерін, біресе жанұясының жағдайын есіне алады. Алдыда «Қасқырсай» деген шұңқырлы жер өзен толғанда, өткел бермейтінін де ескереді. Осындай ойлары басында гулесе де, бас кейіпкер жүрегіндегі үнсіздігінен арылмай келеді.

Аудармалары

Әңгіме орыс тіліне бірнеше рет аударылды, әр нұсқасында атауы әртүрлі: «Рождение песни», «Конец вольчьего брода», «Волчий брод». Ағылшыншаға да аударылған: «The Birth of a Song». Бірақ аудармада өзінің ерекшеліктері бар, Мүсіреповтің метафора мен аллитерацияға бай әңгіменің поэтикасын толық жеткізбеген делінеді.