Айдабол (зираттар)

Айдабол (1,2) — қола және темір дәуіріне сақталған зираттар тобы. Зеренді көлінің (Солтүстік Қазақстан) маңында орналасқан. Шартты түрде “А-1” аталған зираттағы топырақтан үйіліп, сыртынан жалпақ тастармен шеңберлеп қоршалған 16 обаның екеуі зерттелді. Оның бірі ғұрыптық баспана болып шықты. 1-ші оба-қоршаудан (диаметрі 28 м, биіктігі 0,6 м) Андронов мәдениетінің Атасу кезеңіне қатысты қыш ыдыстар, қола моншақтар, қоладан құйылып алтынмен апталған сырғалар т.б. бұйымдар табылды. Шартты түрде “А-2” аталған зираттағы ең үлкен 1-ші обада егде жастағы, қару-жарақты ер адам басы батысқа қаратыла лақаттап жерленген.

Жанына темір ақинақ, 5 қола ұшты жебе, тас қайрақ қойылған. Оған 2-ші обада жерленген әйел адамның туыстық жақындығы болуы мүмкін. Дәл әлгідей жерлеу ғұрпымен қойылған әйел қабірінен қола айна, бояу езетін тас ыдыс (үккіш), сүйектен істеген әдемі шаш түйреуіш, алтыннан құйылған сырғалар және алтын тұмаршалар табылғаны бұл әйелдің де өз қоғамында көрнекті орын алған адам болғанын көрсетеді.

Ал көлемі жағынан алдыңғы 2 обадан анағұрлым кіші, тым қарапайым қаланған 3-ші обадағы топырақ қабірге қойылған мүрденің жанында ешқандай зат жоқ. Бұл көне қоғамдағы мүліктік және әлеуметтік жіктелу болғанын білдіреді. Жерлеу ғұрпы мен заттай деректердің ерекшеліктері А-2 зиратында Орталық және Солтүстік Қазақстанда ерте темір дәуірінде қоныстанған, ғылымда Тасмола мәдениеті деп аталатын ескерткіштер пайда болған кезеңде өмір сүрген адамдардың жерленгенін көрсетеді. Обалардың пайда болған мерзімі біздің заманымыздан бұрын 5-4 ғасырларда.

Дереккөздер:

Қазақ энциклопедиясы I том