Ай, бұлбұлым
Ай, бұлбұлым (башқ. Ай, былбылым, тат. Ай, былбылым) — татар және башқұрт халық әні[1][2]. Бұл өзеннің жағасында таңертең табиғаттың оянуы аясында бұлбұлмен адамның ішкі диалогы туралы айтады. Ән татар халықтарының ең танымал және аңызға айналған әндерінің бірі.
Тарихы өңдеу
XX ғасырдың басында бүкіл Ресей бойынша алғашқы эстрадалық қойылым (1909–17, 1925–29 жылдары) татар әншісі Кәміл Мутигидің концерттерінде болды[3].
1913 жылы алғаш рет фонографқа Үфі губерниясы Стерлітамақ ауданының тумасы башқұрт Сұлтанғалиевтен (аты белгісіз) Қазан университетінің этнографиялық экспедициясы нәтижесінде жазылды. Татарлар мен башқұрттардың басқа халық әндерінің құрамында 1913 жылғы фонографиялық жазбалар негізінде 1923 жылы М.И. Берг «Сегіз татар-башқұрт әнінде» жарық көрді.
 Сыртқы медиафайлдар
| |
|---|---|
|
|
 Премьер-министр тобы «Ай, бұлбұлым» татарша
|
|
|
Дина Гарипова - Ай, бұлбұлым (т/х «Зүлейха көзін ашқанда»)
|
|
|
Ренат Ибраһимов - Ай, бұлбұлым
|
|
|
Алёна Ланская - Ай, бұлбұлым
|
Қазіргі заманғы орындауда оны кеңестік және ресейлік эстрада әншісі Ренат Ибраһимов кеңінен танымал етті.
Әр түрлі уақытта барлық танымал татар орындаушыларының репертуарына кірді және кіруде, башқұрт орындаушылары арасында бұл аз кездеседі[4]. Ресейлік опера әншісі Елдар Абдразаков оны 2018 жылдың 24 сәуірінде Үфіде І Елдар Абдразаков атындағы Халықаралық музыкалық фестивалінің ашылуында шырқады[5].
Посткеңестік кеңістіктегі бірқатар славяндық орындаушыларда, атап айтқанда, Ресейдің «Премьер-министр» эстрадалық тобында және беларус әншісі Алена Ланскаядан Гродно қаласында өткен ХІ Республикалық ұлттық мәдениеттер фестивалінің гала-концертінде кездеседі.
Ән Татарстан АКСР, соның ішінде КОКП Татар обкомның және Татарстан Республикасының пленумдарын қоса алғанда, барлық мемлекеттік ресми концерттерінде орындалды.
Дина Гарипованың орындауында ән «Зүлейха көзін ашқанда» телехикаяда саундтрек ретінде қолданылған[6]. 2020 жылдың 13 сәуірінде Ресей-1 телеарнасында телехикаяның премьерасынан кейін ән посткеңестік кеңістікте жаңа танымалдылыққа ие болды[7].
2021 жылы мамырда Гарик Сукачевтің орындауындағы әннің нұсқасы шықты[8].
Ән мәтіні өңдеу
Башқұртша өңдеу
Ай, былбылым, вай, былбылым,
Ағиҙелдең ҡамышы;
Таң алдынан сут-сут килә
Һандуғастар тауышы.
Ай, былбылым, вай, былбылым,
Ағиҙелдә таң ата;
Таңдар ата, өҙөлә үҙәк,
Йырлата ла илата.
Ай, былбылым, вай, былбылым,
Ҡунып һайрай талдарға.
Һинең хаҡта серҙәремде
Асам һандуғастарға.
Татарша өңдеу
Ай былбылым, вай былбылым
Агыйделнең камышы
Таң алдыннан чут-чут килә
Сандугачлар тавышы
Ай былбылым, вай былбылым
Агыйделдә таң ата
Таңнар ата, өзелә үзәк
Җырлата да елата
Ай былбылым, вай былбылым
Кунып сайрый талларга
Синең хакта серләремне
Сөйлим сандугачларга
Қазақша өңдеу
Ай бұлбұлым, уай бұлбұлым
Ақеділдің қамысы
Таң алдыңнан жақында шығады
Сандуғаштар дауысы
Ай бұлбұлым, уай бұлбұлым
Ақеділде таң ата
Таң ата, үзілді өзек
Жырлатады да жылатады
Ай бұлбұлым, уай бұлбұлым
Қонып сайрайды талдарға
Сенің хақ сырларыңды
Айтамын сандуғаштарға
Сілтеме өңдеу
Әдебиет өңдеу
- Атанова Л.П. Собиратели и исследователи башкирского музыкального фольклора, под редакцией А.М. Идельбаева, Издание республиканской молодёжной газеты «Иэшлек», Уфа, 1992 год.
- Берг М.И. Восемь татаро-башкирских песен. (под редакцией проф. В.А.Богородицкого), Казань, 1923 год.
- З.Н. Сайдашева «Татарская эстрадно-бытовая песня: история и развитие»
- Каркина С.В. Значение работы М.И.Берг «Восемь татарско-башкирских песен (под редакцией проф. В. А. Богородицкого)» в истории лингвистической и музыкальной этнографии Республики Татарстан // В.А.Богородицкий и современные проблемы исследования и преподавания языков: Материалы Всероссийской н.-пр. конф. - Казань: РИЦ «Школа», 2007. – С. 161–165.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Ренат Ибраһимов - Ай, былбылым - YouTube
- ↑ Bashkir folk song БАШҠОРТ ХАЛЫҠ ЙЫРҘАРЫ
- ↑ Тоқай мұражайы Кәміл Мутыганың 125 жылдығын атап өтеді Мұрағатталған 20 шілденің 2019 жылы.
- ↑ 1975 жылғы Башқұртстанның эстрадалық әуендері
- ↑ Үфіде 1-Елдар Абдразаков атындағы Халықаралық музыкалық фестивалі ашылды
- ↑ БИЗНЕС Online Дина Гарипова «Зүлейха көзін ашқанда» телехикаясының саундтрегі болған әннің толық нұсқасын шығарды (орыс.). БИЗНЕС Online. Тексерілді, 11 сәуір 2020.
- ↑ "Зүлейха көзін ашқанда": актерлар телехикаяның қалай құрылғанын айтып берді // Вести.ру, 20 наурыз 2020
- ↑ «Ай, былбылым» («Соловей мой») , Гарик Сукачёв - YouTube