Алданыш Рамазанқызы

1964 жылғы Токио қаласында өткен олимпиадаға Моңғол елінің атынан Алданыш Рамазанқызы деген олимпиадаға қатысқан тұңғыш қазақ қызы.

Алданыш Моңғолия спорт тарихына тұңғыш рет олимпиадаға қатысқан әйел ретінде аты алтын әріппен жазылған. Әрі Моңғолиялық қазақ диаспорасынан шыққан тұңғыш спорт шебері. Моңғол елінің рекордын бірнеше рет жаңартқан. Он екі дүркін чемпиондық тұғырға көтерілген, шашасына шаң жұқпаған желаяқ.

Ол Ұланбатыр қалалық №18 орта мектепте оқып жүргенде-ақ жүгірістен алдына жан салмапты. Мұны байқаған сол кездегі мемлекеттік спорт комитетінің жеңіл атлетика бөлімінің жаттықтырушы Ү.Найдан мен Кеңес елінен келген спорт маманы Иванов 5 сыныптың оқушысын жеңіл атлетика сексиясына қабылдаған. Кешікпей таланты қыз ұлттық құраманың сапынан бірақ шыққан. Осы 1961 жылдан бастап, 1969 жылға дейін ұлттық құрамада өнер көрсетті.

1962 жылы Моңғол елінің тарихында алғаш рет бүкілхалықтық спартакиада өткен еді. Осыған 16 жастағы Алданыш «Еңбек» спорт қоғамы атынан қатысып, 200 метр қашықтыққа 26,6 сек, 400 метрге 58,8сек, 800 метрге 2 мин 18,7 сек жүгіріп өтіп, ел рекордын жаңарты. Бұл бұрын соңды болмаған елеулі жетістік еді. Алданыш Рамазанқызының 200 метр қашықтыққа жасаған рекорды үш жылдан кейін жаңарды. Ал 400 және 800 метр қашықтықтағы рекордын 22 жыл бойы ешкім бұза алмады.

Бір қызығы осы Алданыштың 800 метр қашықтыққа тоқтатқан рекордын 1984 жылы тағы бір қазақ қызы Моңғолия Мемлекеттік универстеттің түлегі Күшай Құлыбекқызы жаңартты.

Желаяқ споршы 1961 жылы Мәскеуде өткен «Правда» газеті атындағы және ағайынды Знаменскийлер атындағы жарыстарға қатысып жүлделі орынға ие болды. 1966 жылы Таулы Алтай өлкесінде өткен Монгол – Кеңес елдерінің студент-жастар фестивалына қатысып, жүгірістен алтын медалға қолы жеткені бар.­­­­­­ Республикалық құрамада жүрген жылдары Әзірбайжан астанасы Бакуде өткен халықаралық турнирден әкелген күміс медалы, Моңғолияның жеңіл атлетика спортының тарихында халықаралық жарыстан әкелген тұңғыш медал ретінде спорт тарихына тіркеліпті.

Моңғолияда басқадай спорт түрлері, соның ішінде жеңіл атлетика дамып, кемелдене қоймаған 1964 жылы Жапонияның астанасы Токиодағы олимпиада да Алданыштың көрсеткен нәтижесі жаман емес еді.

Ол әйелдер арасындағы 400 метрлік қашықтыққа қатысқан 68 жүйріктен 20-шы, 800 метрлік қашықтыққа қатысқан 75 спортшыдан 22-ші орынға ие болыпты. Әлемнің 70-80 елінің таңдаулы жүйрік қыз-келіншектері қатысқан мұндай додада алғашқы жиырмалықтан көріну екінің бірінің қолынан келе қоймасы анық.

Қазақ тарихында жеңіл атлетикадан шыққан тұңғыш спорт шебері, Моңғолияның тұңғыш олимпиадашысы, ширек ғасырға жуық рекорды бұзылмаған спортшы, халықаралық жарыстан тұңғыш медаль әкелген жеңіл атлет, желаяқ жүйрік, озат бапкер-ұстаз Алданыш Рамазанқызы қазір Ұланбатыр қаласында өмір сүріп жатыр. Оның шәкірттерінен көптеген мықты спортшылар туып шығыпты. Төл шәкірті Мемлекеттік педагогикалық университеттің оқытушысы, спорт шебері Ұртнасын деген қыз Алданыштың өзі тоқтатқын 400 метр қашықтықтық рекордын бұзыпты.

Аға спортшы, кезінде Моңғолия жеңіл атлетикасының «ханшасы» атанған қазақтың қара көз қызы Алданыш 1965 жылы медицина техникумын, 1972 жылы Мемлекеттік физикультура спорт институтын бітірген 1972 жылдан күні бүгінге дейін Ұланбатыр қалалық №22 орта мектепте спорт мұғалімі қызметін атқарып келеді. Мемлекеттік жоғары награда «Алтын жұлдыз» орденінің иегері. «Халыққа білім беру ісінің озат қызметкері», «Моңғолия спортының үздігі» қатарлы атақтары бар.