Уикипедия

Али Гаффар Оккан

Али Гаффар Оккан (24 ақпан 1952; Хендек, Сакария – 24 қаңтар 2001; Диярбакыр) — қылмыскері әлі белгісіз болған қастандық кезінде қаза тапқан бұрынғы Диярбакыр полиция бөлімінің басшысы. Оны Диярбакыр халқы «Ғаффар баба» деп біледі және еске алады.

Али Гаффар Оккан
түр. Ali Gaffar Okkan
Туған күні

24 ақпан 1952 (1952-02-24)

Туған жері

Хендек , Сакарья , Түркия

Қайтыс болған күні

24 қаңтар 2001 (2001-01-24) (48 жас)

Қайтыс болған жері

Диярбакыр, Түркия

Мемлекет

 Түркия

Қызмет еткен жылдары

1997–2001

Қызметі

1-сынып полиция бастығы

Сакарияның Хендек ауданында дүниеге келген Гаффар Оккан 1973 жылы Полиция академиясын бітіріп, біраз уақыт Измирде комиссардың орынбасары және комиссар қызметін атқарды, содан кейін тиісінше Шанлыурфа және Эскишехир провинциялық полиция бөлімдерінде қызмет етті. 1993 жылы Карстың полиция басшысы болып тағайындалған Оккан төрт жылдай сол жерде қызметін жалғастырды. 1997 жылы ол ұзақ уақыт бойы әртүрлі содырлық ұйымдар жұмыс істеп келген Диярбакыр қаласының полиция басшысы болып тағайындалды. Оккан Диярбакырдағы қызметі кезінде қаланың қауіпсіздігімен қатар әлеуметтік құрылымға да түбегейлі жаңалық енгізіп, кейіннен Диярбакыр халқы сүйетін және құрметтейтін тұлғаға айналды. Диярбакыр халқының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін террор ұйымдарымен қарқынды күрескен Оккан 2001 жылы 24 қаңтар күні қызметтік көлігінде жасалған белгісіз қарулы қастандық нәтижесінде бес полиция қызметкерімен бірге қаза тапты. Қайтыс болғаннан кейін оның есімі көптеген аймақтарда өмір сүрді, оның есімі көптеген жаңа туған нәрестелер мен Диярбакырдағы жерлерге берілді, ол туралы немесе ол туралы әңгімелейтін телехикаялар мен фильмдер түсірілді.

Алғашқы жылдары және білімі

өңдеу

Али Гаффар Оккан 1952 жылы 24 ақпанда Сакарияның Хендек ауданында дүниеге келген[1]. 1970 жылы 30 қыркүйекте Полиция училищесін, 1973 жылы 29 қыркүйекте Полиция академиясын бітіріп, Измир губерниялық полиция департаментіне комиссардың орынбасары болып тағайындалды[2].

Мансабы

өңдеу

Измирдегі әртүрлі бөлімшелерде комиссар дәрежесіне дейін қызмет еткен Гаффар Оккан 1983 жылы Шанлыурфа провинциясының полиция бөліміне тағайындалды және 1985 жылы бөлім меңгерушілігіне көтерілді. 1986 жылы Эскишехир провинциясының полиция бөлімінде қызметкер болып жұмыс істеді. Ол 1992 жылы Эскишехир полициясы бастығының орынбасары болды[1]. 1993 жылы 6 желтоқсанда ол Түркиядағы полиция иерархиясындағы екінші жоғары лауазым болып табылатын 1-ші дивизияға тағайындалды. Ол 1-ші дәрежелі полиция бастығына көтеріліп, Карс провинциясының полиция бастығы болып тағайындалды. Окканның полиция басшысы ретіндегі келесі лауазымы оңтүстік-шығыстағы Диярбакырда болды, мұнда PKK және күрд Хизболласы сияқты ұйымдар тарапынан терроризмнің ұзақ тарихы, төтенше жағдайлар және айтарлықтай көші-қон болды[3].

Гаффар Оккан 1997 жылы 18 қарашада Диярбакыр провинциясының полиция басшысы қызметін бастады. Осы аралықта Ыстанбұл университетінің саяси ғылымдар факультетінің мемлекеттік басқару бөлімінде бакалавриат білімін аяқтап, бітірді[2].

Диярбакырдағы қызметі

өңдеу

Гаффар Оккан Карс полициясының басшысы болған кезде, PKK және Хизболла ұйымдарынан теріс әсер еткен Диярбакыр халқының полиция басшысы болып тағайындалды. Қақтығыс ошағына айналған Диярбакырға келгеннен кейін көп ұзамай Оккан полицияның 3310 радиосы арқылы хабарландыру жасады[4]:

3310 штаб. Мен екі күн бойы қаланы аралап, әріптестерімнің міндет сезімі жоқ екенін көрудемін. Бұл менің алғашқы және соңғы ескертуім. Мен Диярбакыр тұрғындарын азаптайтын кез келген адамды өртеп жіберемін! — Гаффар Оккан

Бұл хабарландыру оның басқа полиция басшыларына ұқсамайтынын көрсетеді. Оның қызметке кіріскеннен кейінгі алғашқы ресми жұмыстарының бірі қауіпсіздік мақсатында азаматтардың кіруіне тыйым салынған полиция штабының алдындағы көшені бейбіт тұрғындарға ашу болды. Көп ұзамай ол қала ішіндегі қауіпсіздік тосқауылдарын алып тастап, қылмыстың алдын алу үшін қаланың маңызды жерлеріне камералар орнатты. Гаффар Оккан кешке дейін кеңсесіндегі алып монитордан Диярбакыр көшелерін бақылап отырды[5][6].

Окканға дейінгі полиция қызметкерлері «үстелдік жұмыста» кеңселерінде қалуды жөн көрген, өйткені Диярбакырдың тәртіпсіздік орнаған көшеге шығу тым қауіпті деп саналған. Оккан барлық полиция қызметкерлерін, ерлер мен әйелдерді көшеге шығарып, қала тұрғындарына мейірімділік пен жанашырлықпен қарауды тапсырды[5].

Қастандықпен өлімі

өңдеу

2001 жылы 24 қаңтарда кешкі уақытта Гаффар Оккан Угур Мумжуды еске алу шарасына қатысу және губернатор Ахмет Джемил Серхадлымен кездесу үшін Бас штабтағы кеңсесінен шығады. Окканның шығу уақытын білгеннен кейін шабуылшылар қолдарында ұзын ұңғылы қаруларымен көшеде «Полиция» деген жазуы бар шағылыстыратын кеудеше киіп, ол өтетін бульварда күтеді[7]. Содан кейін шабуылдаушылар аймақтағы электр қуатын өшіріп, адамдарды қуып жібереді[7][8]. Оккан сағат 17.40 шамасында кеңсесінен әкімдікке қызметтік көлігімен келе жатқанда, ет және балық мекемесі мен Эфлатун саябағы арасындағы Сезай Каракоч бульварында электр қуатының өшірілгенін байқайды[9]. Артынша Оккан мен оның қасындағы полиция қызметкерлеріне белгісіз біреулер шабуыл жасайды[10]. Шабуылшылар Окканның қызметтік көлігін ұзын ұңғылы қарулармен атқылайды[9]. Оқканмен бірге үш полиция қызметкері атыс салдарынан оқиға орнында көз жұмды, қалған екі полиция қызметкері ауруханада көз жұмды[11][12][13]. Сондай-ақ төрт полиция қызметкері жарақат алды[14]. Шабуылдан кейін қарулы адамдар Окканның көлігінің есігін ашып, оның өлгеніне көз жеткізу үшін оны жақын қашықтықтан қарап шығып, көлігіне қол гранаталарын лақтырады. Бомбалар жарылғанда Окканның аяқ-қолдары үзілген[15]. Жылдам қашып кеткен шабуылдаушылар арасында ұялы телефон байланысы болмаған[13].

Аутопсия қорытындысына сәйкес, шабуылдан кейін Гаффар Окканның басы мен денесінен барлығы 17 оқ шығарылған[9][7]. Шабуылда қаза тапқан полицейлердің есімдері Сабри Гюн, Мехмет Сепетчи, Атилла Дурмуш, Селахаттин Байсой және Мехмет Камали, жараланған полицияның есімдері Нури Бозкурт, Мұстафа Динже, Вели Гөктепе және Фатих Гөкчек деп жарияланды[14]. Сондай-ақ қақтығыс кезінде шабуылдаушылардың бірінің жараланғаны хабарланды[11]. Оқиға орнынан 16 түрлі қарудан атылған 469 бос Калашников гильзасы табылды[7][13]. Полицейлер қылмыскерлерді табу үшін аумақты жан-жақты тінтіп, бірнеше күдіктіні ұстаған[16][17]. Бұл кісі өлтіру әлі толық ашылмағанымен, оны Хизболла жасады деп болжанған[5][11].

Жеке өмірі

өңдеу

Гаффар Оккан 1974 жылы мұғалім Фехиме Зеррин Шенге үйленді[18]. Осы некеден Сезин және Джан есімді екі баласы болды[19]. Оккан өлтірілгенде анасы мен әкесі тірі болған. Оның анасы Имран Оккан 2002 жылы 28 қыркүйекте, ал әкесі Фикри Оккан 2005 жылы 28 қазанда қайтыс болды[20][21].

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ a b https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60109515
  2. ↑ a b Aslan Diyarbakır'ın "Gaffar Baba"sı Ali Gaffar Okkan. Anadolu Ajansı (23 Ocak 2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 Ocak 2023. Тексерілді, 10 Ocak 2024.
  3. ↑ Diyarbakır'ın "Gaffar Baba"sı Ali Gaffar Okkan. muhalif.com (24 Ocak 2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 24 Ocak 2023. Тексерілді, 24 Ocak 2023.
  4. ↑ Topçu 3310: "Diyarbakır Halkına Eziyet Edeni Yakarım" (Türkçe). Bizim Sakarya Gazetesi (25 Ocak 2021). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 Aralık 2023. Тексерілді, 30 Aralık 2023.
  5. ↑ a b c GEÇMİŞTEN BUGÜNE HÜDA PAR. ARGONOMİ (8 Mayıs 2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 Mayıs 2023. Тексерілді, 13 Mayıs 2023.
  6. ↑ Gaffar Okkan – Şehit Diyarbakır Emniyet Müdürü. biyografi.net. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 Haziran 2012. Тексерілді, 26 Ocak 2023.
  7. ↑ a b c d Gaffar Okkan suikastının 22 yıllık kronolojisi (Türkçe). Sözcü (24 Ocak 2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 Aralık 2023. Тексерілді, 22 наурыз 2024.
  8. ↑ Gaffar Okkan Suikastında Yaralanan Polis Memurları İlk Kez Konuştu. memurlar.net (31 Ocak 2010). Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  9. ↑ a b c "Zaten Diyarbakır'a kefenimi giyip de geldim." Ali Gaffar Okkan aramızdan ayrılalı 20 yıl oldu! (Türkçe). SavunmaTR Haber Merkezi (24 Ocak 2021). Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 Mayıs 2023. Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  10. ↑ Gaffar Okkan Suikastı: Bu kurşunlar Türkiye'ye (Türkçe). ulkucudunya.com (23 Ocak 2008). Тексерілді, 30 Aralık 2023.
  11. ↑ a b c Police chief killed in terror attack (İngilizce). arsiv.ntv.com.tr (24 Ocak 2001). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 Ocak 2023. Тексерілді, 14 Mayıs 2023.
  12. ↑ Ergenekon linked to 2001 assassination (İngilizce). UPI. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 Mayıs 2023. Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  13. ↑ a b c Court says police chief Okkan’s assassination professional, planned (İngilizce). Sunday's Zaman (28 Nisan 2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 1 Şubat 2014. Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  14. ↑ a b Turks Protest Slaying of Police Chief (İngilizce). Al Bawaba (25 Ocak 2001). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 Ocak 2023. Тексерілді, 25 наурыз 2024.
  15. ↑ Gaffar Okkan ve 5 polisi şehit etmenin cezası 16 yılda bitti! (Türkçe). Sözcü (5 Ağustos 2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 Aralık 2023. Тексерілді, 30 Aralık 2023.
  16. ↑ Thousands mourn murdered police officers (İngilizce). edition.cnn.com (25 Ocak 2001). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 Ocak 2023. Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  17. ↑ Turkish Police Chief Killed (İngilizce). AP News (24 Ocak 2001). Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 Mayıs 2023. Тексерілді, 15 Mayıs 2023.
  18. ↑ Diyarbakır Emniyet Müdürü Ali Gaffar Okkan, 23 yıl önce uğradığı hain saldırı sonucu şehit oldu.. TRT Arşiv (24 Ocak 2024). Тексерілді, 26 наурыз 2024.
  19. ↑ Gaffar Okkan kimdir? (Türkçe). biyografi.info. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 Aralık 2023. Тексерілді, 26 наурыз 2024.
  20. ↑ Gaffar Okkan'ın annesi de vefat etti (Türkçe). Haber Vitrini (29 Eylül 2002). Тексерілді, 26 наурыз 2024.
  21. ↑ Gaffar Okan'ın babası vefat etti (Türkçe). Hürriyet (28 Ekim 2005). Тексерілді, 26 наурыз 2024.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Али_Гаффар_Оккан&oldid=3364179» бетінен алынған