Алматы мешіттері

Алматы мешіттері — Алматы қаласындағы мұсылмандардың Аллаға құлшылық ететін орталықтары, қасиетті діни-ғұрыптық ғимараттар.

Қалада Кеңес өкіметі орнағанға дейін және оның бастапқы кезеңдерінде 12 мұсылман мешіті болған.

19 ғ-дың орта шенінде қазіргі Райымбек даңғылы мен Қазан көшесі қиылысында “Татар мешіті” салынған. 1887 жылғы жер сілкінісі кезінде оған едәуір зақым келіп, кейін қалпына келтірілген соң 1940 ж-ға дейін жұмыс істеп тұрды. Сол жылы мешіт ғимараты зат сақтайтын қойма ретінде Алматы пима жасау ф-сының есебіне өтті де, 1986 ж. ол “қойма” өртеніп кетті. Кейін саябаққа айналған ескі мешіт орнына алғашқы қалпындағыдай мешіт ғимараты салынды (1998). Қалада 19 ғ-да ең көп мешіт салдырған адам татар ұлтынан шыққан Ысқақбай деген кісі. Сол мешіттердің бірі қазіргі Д. Қонаев пен М. Мақатаев атындағы көшелер қиылысында (Алматы нан зауыты жанында) әлі тұр. Қазіргі Абылайхан даңғылы мен Жібек жолы көшелерінің қиылысына жақын жерде — “Сарттар мешіті” болған. “Дүңген мешіті” аталған мешіт те болыпты. Бірақ оның қай тұста орналасқаны ұмытылған. Қазіргі Фурманов және Гоголь көшелері қиылысында 20 ғ-дың бас кезінде әрі мешіт, әрі медресе болған ғимарат сақталған. Алматының 1998 ж-ға дейінгі Орталық мешіті ғимаратын өткен ғ-да аты беймәлім бір азамат (руы “шалақазақ”) өз қаражатына салдырған. Кейін оның жанынан жаңа үлгіде зәулім мешіт ғимараты бой көтерді. Бұл мешіт порталды-күмбезді әрі мұнаралы құрылыс үлгісіне жатады. Алдыңғы жағы әсем безендірілген аркалы портал, төрт бұрышында төрт мұнара, қырлы және дөңгелек қос барабан үстінен шығарылған көгілдір түсті үлкен күмбез және порталдың оң жағынан азан шақыратын дербес биік мұнарасы бар. Мешіт ғимаратының қас беті, күмбездің дөңгелек барабан-белдеуі, ішкі көріністері ұлттық ою-өрнектермен және арабша жазу-нақыштармен безендірілген. Қазақстан дербес мемлекетке айналғаннан кейінгі 7-8 жыл ішінде Алматыдағы мешіттер саны 18-ге жетті. Бұл мешіттердің ең көріктілері — Әл-Фараби даңғылы бойына салынған Хосни Мубарак атындағы кешендік Ислам мәдени қалашығы мен Алматы орталық мұсылмандар мешітінің жаңа ғимараты. 2023 жылы бойынша Алматы қаласында 58 мешіт бар.