Алматы қаласының орталық мемлекеттік мұрағаты

**Алматы қаласының орталық мемлекеттік мұрағаты**
Алматы қаласының орталық мемлекеттік мұрағаты
	; Алматы қаласының Орталық мемлекеттік мұрағат ғимараты
Құрылған уақыты	1981 жыл
Орналасқан жері	Алматы
Мұражай түрі	Ұлттық мұрағат
	http://www.cgaa.kz/

Алматы қаласының Орталық Мемлекеттік Мұрағаты - 1981 жылы Алма-Ата қаласының дербес әкімшілік орталық ретінде дамуы және мемлекеттік есепке алу мен сақтауға алынатын, қала мекемелері, ұйымдары және кәсіпорындарындағы құжат айналымының қарқынды өсуі - Алма-Ата қаласының мемлекеттік мұрағатын салу қажеттілігін туындатты.^[1]

Тарихы

1981 жылдың 9 желтоқсанында ҚазКСР-ның Министрлер Кеңесінің 1981 жылдың 2 желтоқсанындағы №442-р қаулысына сәйкес және ҚазКСР-ның Бас мұрағат басқармасының 1981 жылдың 3 желтоқсанындағы №95 бұйрығына сәйкес: Алма-Ата қаласы Халық депутаттары Кеңесінің атқару комитетіне және ҚазКСР Министрлер Кеңесі жанындағы Бас мұрағат басқармасына тікелей бағынышты, штат саны 18 адамнан тұратын қалалық Орталық мемлекеттік мұрағатын құруға ұсыныс жасалды.
1982 жылдың 29 қаңтарында қалалық атқару коммитетінің №3/51 шешімімен Алматы қалалық Орталық мемлекеттік мұрағаты құрылды.
1982 жылдың 23 наурызында қалалық атқару коммитетінің №7/151 шешімімен, мұрағат жайына Комсомольская көшесі, 156 мекен-жайы бойынша, 134 пәтерлік үйдің бірінші қабатынан 188 м² шаршы алаң берілді. мұрағаттың сөрелік ұзындығы 1240 метрді құрады. мұрағат құрамы мынадай бөлімшелерден тұрды: басшылық, ведомстволық мұрағаттар мен іс жүргізуді бақылау тобы, құжаттарды сақтау және есепке алуды қамтамасыз ету тобы, ғылыми-анықтамалық аппарат және пайдалану тобы, анықтамалық үстел, бухгалтерия. мұрағаттың 1982 жылғы есеп беруінде мынадай мәліметтер көрсетілген: Алма-Ата облыстық мемлекеттік мұрағатынан 100248 істен тұратын 166 қор алынды, азаматтардың 955 өтінімдері қаралып, қанағаттандырылды делінген.
1998 жылдың көктемінде мұрағат жалпы ауданы - 2230 м² құрайтын және сөрелік ұзындығы - 4458,04 метрді құрайтын, бұрынғы балабақша ғимаратына (күрделі жөндеу жұмыстарынан кейін) көшірілді. 1999 жылдың 1 шілдесіндегі мәлімет бойынша: мұрағат 279 қор, 177862 сақтау бірлігінен тұрды.
Алматы қалалық Орталық мемлекеттік мұрағаты 30 жыл бойы тұрақты жұмыс жасауда. Осы кезең ішінде мұрағатта бірнеше құрылымдық өзгерістер болды. Жаңа бөлімдер ғана емес, сондай-ақ 6 аудандық мұрағат құрылды. Бағынушылық та өзгеріп отырды. 2002 жылдың 11 наурызынан Алматы қалалық мұрағаттар басқармасы, сондай-ақ ҚР Мәдениет Министрлігінің мұрағат және құжаттама Коммитетіне бағынса, қазіргі таңда ҚР байланыс және ақпарат Министрлігінің Алматы қалалық тілдерді дамыту және мұрағаттар басқармасына бағынышты.

Іс шаралары

Отыз жыл еңбек ету барысында мұрағатта тұрақты ұйымдастырушылық жұмыс істеу нысандары мен әдістері қалыптасты. Тәуелсіздік жылдарының өзінде Алматы мұрағаттық қоры 3 есеге артқан және 301028 сақтау бірлігін, 481 қор, аудандық мұрағаттарда – 438923 сақтау бірлігін, 702 қорды құрайды. Жалпы сақтау бірліктері саны – 739951, қорлар саны – 1183. Олардың құрамы мен мазмұнын қалыптастыру мен жақсарту жұмыстары үздіксіз жалғасуда.
Айта кететін маңызды жәйт – соңғы кезде Қазақстанның белгілі қайраткерлерінің жеке қорларынан келіп түскен құжаттардың және өз құжаттарын өткізгісі келгендер саны артуда. Қазіргі таңда тұрақты сақтауда 88 жеке қор бар. Соңғы он жылда мұрағат енжарлық қызмет көрсетуден ынталы қызмет көрсетуге ауысты. Бұл дегеніміз қала өміріндегі оқиғаларды өз бетінше ынталы түрде құжаттауды ретке келтіру, мұрағаттық құжаттарды уақытылы анықтап, оларды жариялау, құжат жинақтары мен анықтамалық басылымдарды даярлау. 1988 жылдан 2011 жылға дейін мұрағатта мұрағат қызметінің кезеңдік «Хабаршысынан» және мұрағат сайтына арналған электронды басылымдардан тұратын 38 басылым дайындалды. Осы кезеңде қаланың мұрағат ісін дамытуға]] бағытталған 40-тан астам әдістемелік ұсыныстар әзірленіп, енгізілді. Көрме қызметінің де қарқыны жоғары. Бір жылда мұрағатта оннан астам экспозиция өтеді. мұрағат құжаттарын жариялау мақсатында мамандар 40-тан астам мақала кезеңдік басылымдарда басып, радио және телехабарлар ұйымдастырады.
Құжаттарды пайдалануда аясында түбегейлі өзгерістер орын алды. «Адресат-мұрағат» өтінімдерінің өту процесі интернет-пайдаланушылар арқасында жылдамдатылды. Яғни, алғашқы электронды өтінім беру мүмкіншілігі жүзеге асты. Бұл – мұрағаттың халыққа электронды түрде қызмет көрсетуді жүзеге асыру жолындағы маңызды қадам. Ал егер әлеуметтік-құқықтық өтінімдер туралы айтар болсақ, ол да көңіл толтырарлық. Оларды қанағаттандыру көлемі жылына 5 мыңға дейін, аудандық мұрағаттарда – 10 мыңға жетеді.
Мұрағатта Алматы қаласы мұрағат қорының сапалы құрамы мен ақпараттылығын түбегейлі жақсартудағы шараларды жүзеге асыру барысында Алматы қаласы мен Жетісу өлкесінің тарихына байланысты құжаттар мен материалдарды шетел мұрағаттары мен ғылыми мекемелерінен көшіріп алуға аса зор назар аударылады. ҚР Ғылым және Білім Министрлігінің Тарих және Этнология Институтының ғалымдарының кеңесі мен ҚР Ғылым және Білім Министрлігінің Шығыстану Институтымен іскерлік ынтымақтастық өз нәтижелерін берді. Ресей, Қытай, Франция, Түркия, Ұлыбритания сияқты мемлекетердің мұрағаттық мекемелері мен кітапханаларына экспедициялар ұйымдастырылды. Нәтижесінде Қазақстан мұрағаттарында кездеспейтін, бірегей құжаттардың көшірмесінен құралған 600 сақтау бірлігі мұрағатқа келіп түсті.
Мұрағаттың құрылу кезінен бастап қызметкерлер саны 18 адамнан 73 адамға дейін өсті, аудандық мұрағаттарды қосқанда – 151. Мұрағат қазіргі таңда зерттеу жүргізуге көмектесу, ақпарат беру, кеңес беру сынды қызмет түрлерін көрсетеді.

Мұрағат қорына шолу

Байтұрсынұлының уақытша билеті. 1920 ж.
«За нами Москва» көркем фильмінің тұсаукесерінен кейін. Солдан оңға қарай: жазушы Ғ.Мүсірепов, ҚР халық артисі Каукен Кенжетаев, кинорежиссер М.Бегалин, Халық қаһарманы Б.Момышұлы. 1967 ж.
Сталиннің 1945 жылғы 25 сәуірдегі №348 бұйрығымен Берлинді толық қоршауға қатысқаны үшін алғыс қағазы
1941-1942 ж.
Қыз Жібек
Уез жариясы
Гүлфайрус Мәнсүрқызы Ысмайлова
Алма-Ата темір жолы. 1939 ж.
‎Шәкен Кенжетайұлы Айманов
Шәкен Кенжетайұлы Айманов фильмге түсірілу кезінде
‎Ленин сарайы
‎Съезге қатысушылар
8 март көшесі. 1970 ж.
Абай көшесі. 1970 ж.
Жамбыл көшесі. 1960 ж.
Николь соборы

Аудандық мұрағаттары

Алмалы аудан мұрағаты

Алмалы аудан мұрағаты 2002 жылдың 11 наурызында құрастырылған және мұрағаттардың басқаруды мұрағаттық қызметi және Алматы қаласының құжаттамасының бiрыңғай жүйесiне кiретiн мемлекеттiк мекеме болып табылады. Мұрағатың 49 қорында 20351 сақтау бiрлiктері мемлекеттік сақтауға алыңған. Сонымен қатар 1928 жылдан нотариалдық кеңселерi, соның iшiнде басқару - сақтауды 11962 сақтау бiрлiгін құрайды.
Мұрағаттың құрамында : құжттардың сақталу және құжаттардың пайдалануын қамтамасыз ету бөлiмi; ведомстволық мұрағаттарды жинақтау және қадағалау бөлімі. Аудан мұрағатының негізгі бағыттары: құжаттарды жинақтау, сақтау, мемлекеттiк есебi, сонымен бiрге аудандық ұйымдарға тiкелей көмегi көрсету болып табылады.

Әуезов аудан мұрағаты

Әуезов аудан мұрағаты 1992 жылдың 16 қыркүйекте құрастырылған. Мұрағатта осы кезде 190 қор бар. Мұрағат Сақталу бөлiмi және құжаттардың ғылыми пайдалану бөлімі, ведомстволық мұрағаттарды жинақтау және қадағалау бөлімінен тұрады.

Бостандық аудан мұрағаты

Калинин аудан архивы 123/03 1994 жылдың 31 наурызындағын нөмiрге Алматы қаласының Калинин ауданының әкiмi қаулы негiзiнде құрастырылған. 1995 жылдың 12 желтоқсаны, ауданның атын өзгертуiмен байланысты Абизовы, архивтың атауындағы тиiстi өзгерiстерi пайда болды. Архивты 2002 жылда архивтардың қайта жасалынған басқаруының мекемелерi және Алматы қаласының құжаттамасы құрамына ендi. . Аудан архивтың өмiрлерiнде толық емес бес жылдарға түбегейлi өзгерiстер пайда болды. Аудан және қаланың мұрағаттық қызметi жаңартудың процесстерi шыдады, кеңейту, компьютеризация, жаңғырту. . Архивтың мамандары Бостандық ауданының аумағында орналасқан мекемелерге тікелей көмек көрсетуде. Аудан мұрағатында 145 қор, 48107 сақтау бірлігі, 1937-2006 жылдары аралығын қамтиды. Ауданы мұрағат құжаттары төменгідей: аудан мекемелерінің Жеке құрам құжаттары, азаматтардың еңбек қызмет, тұрғын-үй құрылыстарының архивында (Абизов ) Ленин ауданының құртылған мемлекеттiк нотариалдық кеңселерiн құжаттары, сонымен қатар әуе көлiк, қоғамдық қоректену, денсаулық сақтау салаларының қамтуда.

Жетысу аудан мұрағаты

Алма-Ата қаласының әкімшіліг басшысының №87 1992 жылдың 20 сәуірінде шыққан шешiмi бойынша және 1992 жылдың №384 21 шiлдесiнiң Алматы қаласының Ленинский аудан әкiмшiлiгiнiң шешiмiне Ленинский аудан мұрағаты құрылды. Мұрағатта 128 қор, 93229 сақтау бiрлiктерi сақталуда. Жетісу аудан мұрағатының негiзгi қызметi аудан көлеміндегі мекемелердің құжаттарын жинақтауды қамтамасыз ету, сақтау, есепке алу және пайдалану болып табылады.

Медеу аудан мұрағаты

(Фрунзе ) Медеу аудан архивы Алма-Ата әкімшілігінің № 87 1992 жылдың 20 сәуір айнда шыққан шешіммен құрылды. 1993 жылдың наурызынан ұйымдар және медеу ауданының мекемелерiнiң жеке құрам құжаттарын түсе бастады. Сақтауда бүгiнгi күнге 109 қор, 32000 сақтау бiрлiктерi сақталуда. Сонымен қатар осы мұрағатта Медеу және Мәскеу аудандарының нотариалдық кеңселерiн құжаттарыды сақталады. Мұрағат қызметкерлер халыққа қызмет көрсету, мекемелерге кеңестер беру, мұрағат құжаттарының сақталуы және пайдалану тағы басқа жұмыстарды аудан бойынша ұйымдастыруда.

Түрксіб аудан мұрағаты

Түркiсiб аудан мұрағаты 2002 жылдың 11 наурызы құрастырылған. Аудан мұрағатының негiзгi бағыттары: жинақтау, сақтау, есепке алу және құжаттарды пайдалану болып табылады.
Мемлекеттiк сақтауда Түркiсiб аудан архивында бүгiнгi күнге сақтауды 36077 сақтау бiрлiк, 56 қор бар.

Басылымдар

«Тәуелсіздік жолында» және «Тарихы қазағымның мұрағатта...»

Бақылау ісін қалыптастыру жайлы ұйымдастырылып жатқан іс шаралар^[2]
«Тәуелсіздік жолында» және «Тарихы қазағымның мұрағатта...»^[3]
Қазақстан Республикасының тәуелсiздiгiне 20 жыл^[4]
Алматы – тәуелсіздіктің алтын бесігі^[5]
Зағфи Тналинаның 100-жылдық және Дариға Тналинаның 90-жылдық мерейтойлары^[6]
Ғасыр тойы^[7]
Жандыбаев Ғұсман Елеуұлының туғанына 65 жыл^[8]
КСРО халық артисі, мемлекеттік сыйлықтың иегері, сахна шебері Сәбира Майқанованың балалық шағы туралы естелігі^[9]
Тарихи дерек негізінде мұрағат құжаттарын пайдалану бағыттары^[10]
Құдайберген Мағзұмұлы Сұрағанов^[11]
Жаңалыққа жаны құштар жан (тележүргізуші Күлмәрия Күлиясқызы Барманбекова жайында)^[12]

Дереккөздер

Алматы қаласының Орталық мемлекеттік мұрағатына 25 жыл 2007ж
Қазақстан мұрағаттары 2008 ж № 4
Мұрағат жаршысы 2004 ж №2
Крайская З.В., Челлини Э.В. Архивоведение. - М.: Изд-во «Норма», 1996г
Қазақстан Республикасының Заңдары
Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы 1992 жылғы 2 шілдедегі № 1488-ХІІ Қазақстан Республикасының Заңы (2007.21.07. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
«Мұражайдың сақтау қоймасындағы мұражай жәдігерлері мен мұражай коллекцияларына қол жеткізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігінің 2007 жылғы 25 мамырдағы N 154 Бұйрығы
«Қазақстан халқы тарихи-мәдени мұрасының кейбiр объектiлерiн сақтау жөнiндегi қосымша шаралар туралы» Қаулысына тәуелді актілер
«Халықаралық және республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерін пайдалануға беру ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 2 қарашадағы N 1033 Қаулысы

Сыртқы сілтемелер

[1] Алматы қаласының орталық мемлекеттік мұрағаты.

[2] Бақылау ісін қалыптастыру жайлы ұйымдастырылып жатқан іс шаралар.

[3] «Тәуелсіздік жолында» және «Тарихы қазағымның мұрағатта...».

[4] Қазақстан Республикасының тәуелсiздiгiне 20 жыл.

[5] Алматы – тәуелсіздіктің алтын бесігі.

[6] Зағфи Тналинаның 100-жылдық және Дариға Тналинаның 90-жылдық мерейтойлары.

[7] Ғасыр тойы.

[8] Жандыбаев Ғұсман Елеуұлының туғанына 65 жыл.

[9] КСРО халық артисі, мемлекеттік сыйлықтың иегері, сахна шебері Сәбира Майқанованың балалық шағы туралы естелігі.

[10] Тарихи дерек негізінде мұрағат құжаттарын пайдалану бағыттары.

[11] Құдайберген Мағзұмұлы Сұрағанов.

[12] Жаңалыққа жаны құштар жан (тележүргізуші Күлмәрия Күлиясқызы Барманбекова жайында).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]