Алтын кентастары

‎ Алтын кентастары – құрамынан алтын ажыратып алынатын минералдық шикізат. Алтын өндірісін ұйымдастыру үшін оның түпкі кендердегі мөлшері 3 – 5 г/т-дан, ал кенқайраңдардағы мөлшері 0,1 г/т-дан кем болмауы керек. Түпкі жыныстардағы Алтын кентастары кварц желілері түрінде криптозойлық, палеозойлық гранитоидтарда, минералданған және кварцтенген метаморфтық жыныстарда, мыс және полиметалл кендерінде кездеседі. Алтын кенқайраңдары түзілу жағдайына байланысты аллювийлі, элювийлі, теңіздік, т.б. болып бөлінеді. Химиялық құрамына сәйкес Алтын кентастары жеке элементтерге және теллуридтерге бөлінеді. Жеке элементтерге саф алтын (Аu) және электрум (AuAg), ал теллуридтерге петцит [(Ag,Au)2Te], калаверит (AuTe2), креннерит (AuTe2), сильванит (AuAgTe4), т.б. жатады. Теллуридтермен салыстырғанда саф алтын мен электрум табиғатта анағұрлым жиі кездеседі. Саф алтын минералы химиялық таза түрде өте сирек тараған, оның құрамында 4 – 10%-ға дейін күміс болады. Құрамындағы қоспа элементтерге байланысты Алтын кентастары мысты (купроаурит, Cu – 20%), палладийлі (порпецит, Pd – 11%) және висмутты (висмутоаурит, Bі – 1%) болып келеді. Түпкі кендердегі алтынды бөлу үшін кентасты ұнтап, алтынды сынап жұқтыру арқылы жинайды (амальгамалау) немесе көгерткіш қышқылмен ерітіп, химиялық жолмен тұндырады. Кенқайраңдағы алтын арнаулы науаларда шайылып, тұндыру арқылы ажыратылады. Алтын кентастарының барланған қоры бойынша Қазақстан дүние жүзіндегі алдыңғы 10 мемлекет құрамына кіреді, ал түбір кендердегі қоры бойынша Оңтүстік Африка республикасынан кейінгі 2-орында. Елімізде алтынның 30-дан астам ірі кен орындары ашылған (Арқарлы, Бақыршық, Майқайың, т.б.). Бұлардан басқа кейбір ірі мыс және полиметалл кендерінен алтын қосымша өнім ретінде алынады (Ақжал, Балқаш, Зырян кеніштері). Дүние жүзінде жылына 2300 т-дан астам алтын өндіріледі.