Аманкелді портреті
Әбілхан Қастеев Аманкелді Имановтың бірнеше портретін салған еді.
1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтеріліс көсемдерінің бірі болған Аманкелді Имановтың шынайы бейнесін тарихта қалдыру мақсатымен республика үкіметі тарапынан арнайы сайыс ұйымдастырылады. Оған таңдаулы деген өнер иелері қатысады. Қастеев те сол тапсырма аясында 1939 жылы Торғай өңіріне аттанып, Аманкелдінің ауылын, жүрген жерін аралайды, көз көрген адамдармен, сарбаздарымен сұхбаттасады. Түр-пішін, тұлғасын сұрап біліп, кескіндеп, талай этюд-нобайды жасап шығарады. Алайда анфас және профильмен салынған алғашқы нұсқалары ойдағыдай шықпайды.[1][2]
Ақыры көрме үшін 1943 жылы салынған жартылай анфас нұсқа іріктеліпті. Мұнда Аманкелді тұрған кейпінде бейнеленген, артында мылтығы, алдында дүрбісі мен семсері көрінеді, оң қолында қамшысы бар.[1]
Осы көрмені үкімет басшылары келіп көрді. Әбілхан ауыл-елдегі Амангелдінің ағайын, туыстары, серіктері дән риза болған кейінгі портретті бәйгеге қосты. Амангелді Имановтың үзеңгілес серігі, революционер Әліби Жанкелдин бұл портретке ықыласы ауып, ұзақ қарап, батырмен жүздескендей сезімде болды.
— Бәрекелді! Ерлік жасапсың!.. Досымды енді іздеп таптым. Басқалардың суретінен гөрі мына сенің Амангелдің көзіме оттай басылды. Бет-пішіні, түрі, тұлғасы, мінезін түгел тауыпсың. Құдды өзі! — деп қуанып, Қастеевтің қолын қысты.[2]
Осы жұмысы үшін 1944 жылы оған Қазақ КСР Халық суретшісі атағы мен Жоғарғы Кеңестің грамотасы беріледі.[3]
Алайда Аманкелді портретінің ең танымал болып кеткен нұсқасы 1950 жылы салынып бітеді.
Мұнда халық батыры көтерілісшілер лагерінде отыр, қолында арабша жазылған қағазы бар. Ол алысқа көз тастап, алдағы уақытта болатын шайқастың жоспарын құрып отырған іспетті. Қастеев оны байсалды, салмақты, терең ойлы етіп көрсете білді.[4]
Бұл бейнені ірілетіп әрі байытып қойған тағы бір сурет — Қастеевтің 1970 жылы салған «Амангелді сарбаздары». Мұнда Аманкелді салт атты етіп бейнеленген, артқы фонда соңынан ерген жүздеген көтерілісшілер көрінеді.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b Аманкелді Имановтың портреті қалай салынды? — «Егемен Қазақстан», 9.08.2018.
- ↑ a b Ә. Бөриев Суретшінің сый алтыны — Абылхан Кастеев кітабынан. — Алматы: «Әдебиет әлемі», 2014.
- ↑ Абылхан, нарисовавший Амангельды — «Қазақстан тарихы порталы», 6.09.2019.
- ↑ Әбілхан Қастеевтің бейнелеу өнеріндегі ерекшелігі Мұрағатталған 17 қарашаның 2021 жылы. — «Өнер порталы», 14.07.2017.