Амортизация

Амортизация (Тозу шығыны / Өтем пұлы, лат. amortisatio — өтеу; фр. arnortir - бәсеңдет) — жалпы ұлттық өнімді өндіру барысында тозған немесе пайдаланылған (тұтынылған) капиталдың көлемін бағалау; негізгі қорлардың тозуына қарай олардың құнын өндірілетін өнімге (орындалатын жұмысқа, көрсетілетін қызметке) бірте-бірте көшіру жолымен олардың құнын өтеу үдерісі.

Амортизация аударымының сомасы амортизация нормаларына сәйкес өндіріс пен айналыс шығынына енгізіледі, негізгі қорлардың тозуы дәрежесін сипаттайды және олардың толық қалпына келтірілуі (ұдайы өндірілуі) үшін ақшалай өтемпұл қорын құрады. Амортизация бейматериалдық активтердің тозуын есептеу кезінде де есептеледі.

Амортизация термині басқа мағыналарда да қолданылады, мысалы, жеке адамның немесе ұйымның мерзімдік жарналарын төлеу немесе міндеттемелерді сатып алу жолымен борышты бірте-бірте өтеуі; борышқорлық міндеттеменің ұрлануы, жоғалуы, тб. себепті оны жарамсыз деп тану; машиналарда, құрылғыларда - машиналардың конструкцияларындағы арнаулы қондырғылар, оларды салмақтан қорғайтын құрылғылардың көмегімен соққының, серпудің күшін жұмсарту, бәсендету.

Терминологиясы

Сөз ортағасырлық Ағылшын тіліндегі "amortisen" - "өлтіру", "кәсіпте оқшаулау" сөзінен жасалған. Ал, ол англо-француз тіліндегі "amorteser" және оның өзгерген нұсқасы "amortir" сөзінен шыққан болыып, ол тұрмыстық латын тіліндегі "admortire" - "өлтіру" сөзінен келген. Мұндағы ad- және mort- латын тілінде "өлімді" білдіреді.