Асқар Құдайбергенұлы Жұбанов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
17-жол:
1963-[[1967]] ж. Қазақтың Мемлекеттік ауылшаруашылық институтындағы жұмысын жалғастырып, жоғары математика кафедрасының ассистен-мұғалімі қызметін атқарады.
[[1963]] ж. Кеңес Одағы Коммунистік партиясының мүшесіне өтеді.
[[1965]] ж. Ықтималдықтар теориясы, математикалық статистика, математикалық программалау пәндерінен білім дәрежесін көтеру мақсатындағы [[СССР]] ауылшаруашылық министрлігі ұйымдастыруымен Одесса қаласында өткен 3 айлық курс-семинар оқуына қатысады.
23-жол:
[[1967]]-[[1968]] ж. [[Қазақ ССР Ғылым академиясы]] Тіл білімі институтының күндізгі бөлімінің аспиранты. Аспиранттық мезгілін Минск қаласындағы Шет тілдер институты жанында өткізеді.
[[1967]] ж. Шымкент пединститутының профессорлары мен мұғалімдерінің ғылыми теориялық конференциясында баяндама жасады.
[[1968]] ж. Қазақ ССР Ғылым академиясы жас ғалымдарының бірінші ғылыми конференциясында баяндама жасады.
[[1969]] ж. ''Түркі тілдерін статистикалық және ақпараттық әдістер арқылы зерттеу'' атты Бүкілодақтық конференциясына баяндамашы ретінде қатысты.
[[1970]] ж. Киев қаласында өткен “Структурно-математические методы моделирования языка” атты Бүкілодақтық ғылыми конференциясына баяндамашы ретінде қатысты.
[[1970]] ж. ҚазССР Ғылым академиясы жас ғалымдарының екінші ғылыми конференциясында баяндама жасады.
[[1970]] ж. Қазақ ССР Ғылым академиясы Тіл білімі институтында жаңадан ашылған ''Статистика-лингвистикалық зерттеу және автоматтандыру'' тобының кіші ғылыми қызметкері болып жұмысқа орналасады.
[[1971]] ж. Кишинев қаласында өткен ''Автоматическая переработка текста методами прикладной лингвистики'' атты Бүкілодақтық ғылыми конференцияда баяндама жасады.
[[1973]] ж. Алматыда өткен "Автоматическое распознавание слуховых образов" атты Бүкілодақтық семинар-мектептің жұмысына баяндамамен қатысты.
1973 ж. Физика-математика ғылымдарының кандидаты, филология ғылымдарының докторы Қ.Б.Бектаевтың ғылыми жетекшілігімен, академик І.Кеңесбаевтың ғылыми кеңесшілігімен орындалған ''ЭЕМ көмегімен қазақ мәтінін статистикалық зерттеу'' атты тақырыпта кандидаттық диссертацияны жоғары деңгейде қорғайды.
[[1974]] ж. [[ҚазССР]]-ға жас ғалымдарының үшінші ғылыми конференциясында баяндама жасады.
[[1976]] ж. Алматыда өткен ''Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР'' атты Бүкілодақтық түркітанушылардың ғылыми-теориялық конференциясына баяндамашы ретінде қатысты.
1976 ж. Қазақ ССР ҒА Тіл білімі институтындағы ''Статистика-лингвистикалық зерттеу және автоматтандыру'' тобының аға ғылыми қызметкер дәрежесіне конкурс бойынша өтіп, ғылыми жұмысын жалғастырады.
1976-[[1986]] ж. Қазақ ССР-ға Тіл білімі институтының қоғамдық өміріне қызу қатынасып, Жергілікті комитеттің, Партия бюросының мүшелігіне қабылданып, оның хатшысының орынбасары және институттың Халықтық бақылау комитетінің төрағасы қызметтерін атқарады.
1980 ж. Шымкент қаласында өткен ''Статистическая оптимизация преподования языков и инженерная лингвистика'' атты ғылыми семинарда баяндама жасады.
1980 ж. [[Ташкент қаласы]]нда өткен Бүкілодақтық түркітанушылардың ғылыми конференциясында баяндама жасады.▼
▲[[1980]] ж. [[Ташкент қаласы]]нда өткен Бүкілодақтық түркітанушылардың ғылыми конференциясында баяндама жасады.
1981-1985 ж. ''М.О.Әуезовтің толық шығармалар жинағы мәтінін ЭЕМ-ге енгізуге дайындау және сөзнұсқағыш-сөздіктерді құрастыру'' атты Тіл білімі институтының жоспарлы ғылыми тақырыбына ғылыми жетекшілік етеді.▼
▲[[1981]]-[[1985]] ж. ''М.О.Әуезовтің толық шығармалар жинағы мәтінін ЭЕМ-ге енгізуге дайындау және сөзнұсқағыш-сөздіктерді құрастыру'' атты Тіл білімі институтының жоспарлы ғылыми тақырыбына ғылыми жетекшілік етеді.
1982 ж. Минск қаласында өткен "Переработке текста методами инженерной лингвистики” атты Бүкілодақтық конференцияға баяндамамен қатысты.▼
▲[[1982]] ж. Минск қаласында өткен "Переработке текста методами инженерной лингвистики” атты Бүкілодақтық конференцияға баяндамамен қатысты.
1985 ж. 1986-[[1990 жыл]]дар аралығына ''М.Әуезовтің 20 томдық шығармалары бойынша автоматтанған картотекалық қор жасау'' атты ғылыми тақырыпқа жетекшілік ету міндетін алады.▼
▲[[1985]] ж. 1986-[[1990 жыл]]дар аралығына ''М.Әуезовтің 20 томдық шығармалары бойынша автоматтанған картотекалық қор жасау'' атты ғылыми тақырыпқа жетекшілік ету міндетін алады.
1986 ж. СССР Ғылым академиясы Президиумының қаулысы бойынша оған “түркі тілдері” мамандығы бойынша “Аға ғылыми қызметкер” деген ғылыми атақ беріледі.▼
▲[[1986]] ж. СССР Ғылым академиясы Президиумының қаулысы бойынша оған “түркі тілдері” мамандығы бойынша “Аға ғылыми қызметкер” деген ғылыми атақ беріледі.
1986 ж. Қазақ ССР Ғылым академиясы Тіл білімі институтының жетекші ғылыми қызметкері лауазымында жұмыс атқарады.
Line 70 ⟶ 71:
1989 ж. [[Мәскеу]]де өткен ''Создание машинного фонда русского языка'' атты үшінші Бүкілодақтық ғылыми конференция жұмысында баяндамашы ретінде қатысты.
[[1990]] ж. [[А.Байтұрсынұлы]] атындағы Тіл білімі институтының ''Қолданбалы лингвистика'' бөлімінің меңгерушісі қызметін атқарады.
1990 ж. [[1991]]-[[1993 жыл]]дар аралығына ''М.Әуезовтің шығармалары бойынша сөзформалар мен сөздердің жиілік сөздіктерін ЭЕМ арқылы құрастыру'' атты тақырыпқа ғылыми жетекшілік ету міндетін алады.
Line 82 ⟶ 83:
[[1998]] ж. Ақтөбе қаласында өткен "Жұбанов тағылымы" атты республикалық ғылыми конференцияда баяндама жасады.
[[1999]] ж. Ақтөбеде өткен ''Жұбанов тағылымы'' атты IV Республикалық ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
1999 ж. Алматыда өткен "Құдайберген Жұбанов және қазақ тіл білімі" атты Қ.Жұбановтың 100 жылдығына арналған республикалық ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
Line 88 ⟶ 89:
[[1999]] ж. Астана қаласында өткен ''Мемлекеттік тіл: терминология, іс қағаздары мен бұқаралық ақпарат құралдарының тілі'' атты Қ.Жұбановтың 100 жылдығына арналған республикалық ғылыми-практиалық конференцияда баяндама жасады.
[[2000]] ж. Алматыда өткен ''Актуальные проблемы теории и практики перевода в контексте современности'' атты жоғары оқу орындары арасындағы ғылыми-практиалық конференцияда баяндама жасады.
[[2002]] ж. ''Қазақ мәтіні мазмұнын формалдаудың негізгі ұстанымдары'' атты тақырыпта докторлық диссертация қорғайды.
2002 ж. А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтынындағы ''Қолданбалы лингвистика'' ғылыми тобының бас ғылыми қызметкері жұмысын атқарады.
Line 96 ⟶ 97:
2002 ж. Ақтөбеде өткен ''Жұбанов тағылымы-V'' атты республикалық ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
[[2003]] ж. [[2002]] жылы қорғалған докторлық диссертацияның құндылық тұстары ҚР БҒМ Жоғары аттестациялық комитетінің (ЖАК) қыркүйек айында шыққан №3 Бюллетенінде арнайы аталған мақала жарық көреді.
2003 ж. [[Әл-Фараби атындағы Қазақтың Ұлттық университеті]] филология факультетінің ''Қолданбалы лингвистика'' мамандығындағы студенттеріне дәріс беруге Жалпы тіл білімі кафедрасының профессорлық дәрежедегі қосымша жұмысына орналасады.
Line 106 ⟶ 107:
2003 ж. Алматыда өткен ''Қазақ филологиясының өзекті мәселелері'' атты А.Байтұрсынұлының 130 жыл толуына арналған Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияға баяндамамен қатысты.
[[2004]] ж. Жоғары аттестациялық комитеттің шешімі бойынша Тіл білімі мамандығы бойынша ''Профессор'' ғылыми атағын алды.
2004 ж. Алматыдағы әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде өткен ''Қазақтың ұлттық әдеби тілі: бүгіні мен болашағы'' атты академик Р.Ғ.Сыздықтың 80-жылдығына арналған республикалық ғылыми-теориялық конференция жұмысына баяндамамен қатысты.
Line 119 ⟶ 120:
2005 ж. Алматыдағы ҚР БҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білім институтында өткен ''Академик Ш.Ш. Сарыбаев жєне тіл білімінің мєселелері'' атты ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
[[2006]] ж. Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетінің филология факультетінің қазіргі қазақ тілі теориясы және әдістемесі кафедрасында компьютерлік лингвистикадан дәріс беруге (қосымша) профессорлық қызметке орналасады.
2006 ж. Алматыдағы ҚР БҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білім институтында өткен Қ.Есеновтың туғанына 75 жыл толуына арналған ''Қазақ тіл біліміндегі функционалдық бағыт'' атты Республикалық ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
Line 129 ⟶ 130:
2006 ж. Парижде өткен Халықаралық [[ЮНЕСКО ұйымы]]ның шақыруымен және ҚР Ақпарат және мәдениет министрлігінің қолдауымен ҚР-нің Ресми коммисиясының мүшесі ретінде академик Ахмет Жұбановтың 100 жылдығына арналған ғылым мен мәдениет саласының құрметті күндеріне қатысты (2006 жылдың 12-17 қазаны).
[[2007]] ж. Алматыдағы ҚР БҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білім институтында өткен академик, филология ғылымдарының докторы, профессор Ө.А.Айтбаевтың 70 жылдығына орай ұйымдастырылған ''Мемпекеттік тіл саясаты: терминология, аударматану, ресми құжат тілі'' атты Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияға баяндамамен қатысты.
2007 ж. Алматыдағы ҚР БҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білім институтында өткен филология ғылымдарының докторы, профессор Т.С.Жанұзақовтың 80 жылдығына орай ұйымдастырылған ''Қазақ тілінің лексикология, лексикография, фольклортану мен көркем аударма мәселелерінің қалыптасуы мен болашағы'' атты Халықаралық ғылыми-теориялық конференция жұмысына баяндамамен қатысты.
Line 140 ⟶ 141:
Күздің бір қара суық күнінде – 13 қарашада жарық дүниеге іңгәлап бір нәресте келді. 19 қараша күні перзентханадан алып келген баласын әкесі құшырлап иіскей берген сәтте сол кезеңнің әзірейілдеріндей болып көрінетін НКВД адамдары сау ете қалды. Үй ішін тас-талқан етіп тінтіп, қағаз біткеннің барлығын жинап алып, алмағанын жыртып, алды 11-12-лерде соңы алты күндік алты баланың үрейін ұшырып, аналарын көз жасына буып, үй иесін ала жөнеледі.
Оқиға мекені – Алматы қаласы, уақыты – [[1937 жыл]] еді, ал шаңырақ иесі – сол кездің өзінде Одаққа аты танымал түрколог әріптестерімен терезесі тең тұрған ғалым, профессор Құдайберген Жұбанов болатын.
Қазір әңгіме тірегі болып отырған сол, әкесінен алты күндігінде қалып, заман мен өмірдің небір қырларын өтіп, еңбегімен, талабымен, таланытымен көрінген жақсы ғалым үлгілі ұстаз, филология ғылымдарының докторы, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері, профессор Асқар Құдайбергенұлы Жұбанов!
Line 146 ⟶ 147:
Тек бір отбасы өмірінде ғана емес, бүкіл қазақ халқының қиын да қилы тірлік-болмысында есте қалатын бұл екі оқиғаның аралығында өткен 70 жыл қасқағым сәттей. Бұл – бір қарағанда. Екінші қырынан үңіле көз жүгіртсек, қаншама ауыр жүк арқалаған жылдар, жан таласа өткен іс-қарекеттер күнделікті тұрмыста бастан кешкен тапшылық пен талпыныс, қаза мен қайғылы тұстар өтпеді дейсің?!
Асқар үш айлығында-ақ ''жер аударылып'', туған қаласы Алматыдан әке-шеше отаны – [[Ақтөбе]] өлкесінен бір-ақ шығады. Дәлірек айтсақ, [[1922
Сөйтіп, Асқар өсе бастайды. Мектепке барады. Бірақ мектеп жылдары да біркелкі, бір жерде өтпейді. Ауылда да, қалаларда да оқиды. Әсіресе апасы Мүсилима институтты бітіріп, Петропавл қаласына жұмысқа барғанда, апасы мен іні, сіңлілерін көшіріп алады. Асқар Петропавлдағы қазақ мектебіне барады, бірақ ғажабы – бұл мектепте барлық пән қазақ тілінде оқытылғанымен, математика, физика, химия сабақтарын орыс мұғалімдері оқытады. ''Медальдың екі жағы болады'' деп орыс ағайындар айтқандай, мұндай ''шала тілді'' мектептің пайдасы да тиді – дейді Асқар. Осы сабақтарды орысша оқудың нәтижесінде ол орыс тілін де жақсы меңгеріп алады. Ал физика, математика пәндері үшін орысша жақсы білудің күні бүгінге дейін қажет болып отырғандығын жасырмайық, өйткені оқу орындарында оқулықтар мен қосымша құралдардың көбі орыс тілінде екендігі, оқытушылардың да көбі (қазағы да) орыс тілділер екендігі мәлім. Осы себептен бе, әлде адамның өзіне белгісіз бір нәрсеге бүйрегі бұрып тұратын ''құдайдың құдіретінен'' бе, әйтеуір Асқар физика пәнін жақсы көреді, радиотехникамен шұғылданып, қысқасы, техникалық білім алуды қалайды. Тау-кен институтына түспек болып емтиханды ол жақсы тапсырады, бірақ… пайдалы қазбалар, табиғи байлықтар ол кезде стратегиялық мәні бар болғандықтан, бұған «халық жауларының ұрпақтары» қабылданбайды. Ағасы Есеттің кеңесімен бір кезде әкелері жұмыс істеген Абай атындағы ҚазПИ-дің математика факультетіне түседі. Жақсы бітіреді. Алматыдағы Мемлекеттік ауылшаруашылық институтына ''жоғарғы математика'' кафедрасының ассистенті, оқытушысы болып жұмысқа кіріседі. Онда 7 жыл істейді.
Line 165 ⟶ 166:
Бұл жұмыстың аса маңызды жақтары ҚР Жоғары аттестациялық комитетінің ''Бюллетенінде'' Президиум атынан арнайы аталып өткен болатын (№3, қыркүйек, 2003). Онда: зерттеу жұмысының нәтижесі қазақ тілінің қолдану аясын кеңейтуге өз ықпалын тигізетіні және оның қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың жаңа сұраныстарынан туындап отырғаны жайлы айтылған.
Асқар Жұбановтың еңбек авторларының бірі болып қатысуымен М.О.Әуезовтің «Абай жолы» романының жиілік сөздігі ([[1979]]), М.О.Әуезовтің 20 томдық шығармалар текстерінің жиілік сөздіктері (Алматы, Түркістан, [[1995]]), Қуманша-қазақша жиілік сөздік (Алматы, [[1978]]) жарық көрді. Жиілік сөздіктер тек статистикалық мәлімет алу тұрғысынан ғана емес, лексикалық қазынаны құрайтын сөздердің қолданыс әлеуеті, ескі-жаңалығы, ''сүйегі'' (тегі), номинативтік (лексикалық, түпкі) мағынасынан өзге стильдік қызмет ету қарекеті сияқты тілтанымның өзге де салаларында пайдалануға болатын таптырмас қымбат материал болып саналады. Бұл тұрғыдан алғанда көрсетілген жиілік сөздіктер аса қажет құралдардың бірі.
Бұлардан басқа ғалымның негізгі теориялық-танымдық еңбектерін қайталап атасақ, олар мыналар: Квантитативная структура казахского текста (опыт лингвистического анализа на ЭВМ). – Алма-Ата: Наука, [[1987]]. –147 с.; Основные принципы фомализации содержания казахского текста. – Алматы, [[2002]]. 250 с.; Қолданбалы лингвистика: қазақ тілінің статистикасы ( 1-басылымы 2004, 2-басылымы 2007); Қолданбалы лингвистика: формалды модельдер (2006, 2007ж); Компьютерлік лингвистикаға кіріспе (2007). Ал әр алуан жинақтарда, журналдарда жарияланған жүзден аса мақалаларының да ғылыми құндылығы мен қажеттігін атауға болады.
БжҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтына аспирант болып келгеннен бері Асқар Жұбановтың бір ғылыми мекемеде қызмет етіп жүргеніне міне 45 жылға аяқ басып отыр екен. Аспиранттық кезеңін Минск қаласындағы шет тілдер Институты жанында өткізіп, кандидаттық диссертациясын қорғауынан сәтті өтіп, кіші ғылыми ғылыми қызметкерден бас ғылыми қызметкерге, бөлім меңгерушісі дәрежесіне дейін көтерілді.
| |||