|
Сауда жәңе кәсіпкерлер еркіндігін жақтаушы плантация иелері, американ көпестерінің көпшілігі патриоттарға жатты. Олар тәуелсіздік ісіне қаржылай көмек көрсетіп отырды. Бостондық көпес-контрабандашылардың “королі” Джон Хэнкок “Тәуелсіздік декларациясына” қолын бірінші болып қойды. Патриоттардың жетекшілері жас саясаткерлер еді. Демократиялық сенімінің күшіне қарай қарапайым адамдардың көпшілігі тәуелсіздікті қолдады.
==Соғыстың барысы==
Әскери қимылдар сәтсіздіктерге толы болды. 1775 жылғы жеңістердең кейіңкейін жеңілістер кезеңі туды. Күші меңмен саңысаны жағыңаңжағынан бритаңбритан әскерлері амери- калықтардаңамерикалықтардан басым еді. Бірақ америкалықтар с0ғысқасоғысқа бар күш-қуатыңқуатын салды. Дж0рджДжордж Вашиңгт0ңВашиңгтон шебер қ0лбасшықолбасшы ретіңдеретінде таңылдытанылды.
Америка әскерлеріңіңәскерлерінің жағдайы л0ялистердіңлоялистердің кесіріңеңкесірінен қиыңдай түсті. Әскер ңашарнашар жабдықталғаңжабдықталған еді, қару-жарақ пеңпен ақша жетіспей жатты. 1776 жылы күзде Нью-Й0ркЙорк қа-қаласына ласыңа жақыңжақын жердегі ауыр шайқастаңшайқастан кейіңкейін Дж.Вашиңг- т0ңВашиңгтон әскеріңіңәскерінің қалдығы Ж0йылыпжойылып кетудеңкетуден әзер дегеңдедегенде амаңаман қалды.
1777 жылдың күзі америкалықтарға, бір жағынан, жеңіліс (ағылшын әскерлері АҚШ-тың астанасы Филадель- фияныФиладельфияны алды) әкелсе, екінші жағынан, жеңіс (солтүстікте) алып келді. Еріктілер және полиция күшімен Саратога қасында 7 мыңдық ағылшын корпусы қоршауға алынып, тізе бүкті. БүлБұл хабар сол кездегі америкалық дипломат Бенжамин Франклиннің Франциямен одақтық келісімге келуіне көмектесті (1778).
Франциядан кейін Испания (1779), одан кейін Голлан- дияГолландия Англиямен соғысқа кірісті. Англияның халықаралық оқшаулануға үшырауыұшырауы америкалықтардың жеңіске деген үмітін арттырды. Ресей мен Австрия бейбіт келісім жасау үшін делдалдық қызмет етуді үсындыұсынды. 1780 жылы Ресейдің үсынысыменұсынысымен қүрылғанқұрылған әскери-теңіз бейтараптығы жүйесі Англияның теңіздегі басымдығына қарсы бағытталды. Американың тәуелсіздігі үшін шайқасушы еріктілердің қатарында маркиз де Лафайет, поляк патриоты Тадеуш Костюшко, орыс дворяны Г.Х.Веттер фон Розенталь, т.б. болды.
Англия сонда да соғысты тоқтатқан жоқ. 1780 жылы АҢШАҚШ-тың оңтүстігінде оның әскері Чарльстонды басып алды. Оңтүстік Каролинада америкалықтар талқандалды. Ағылшындар Виргинияға қарай жылжыды, бірақ полиция мен партизандардың күшті қарсылығына кезікті.
1781 жылы қазанның 19-ында америкалықтар мен француздар Йорктаун түбінде лорд Корнуоллистің 8 мың- дықмыңдық корпусын қоршауға алды. Ағылшындардың қарсы- лықсызқарсылықсыз берілуі — соғыстың тағдырын шешті.
АҚШ пен Англия алдын ала келісімшартқа 1782 жылы Парижде, ал қорытынды келісімшартқа 1783 жылы қыр- күйектіңқыркүйектің 3-інде қол қойды. БүлБұл келісімшарттың басты нәтижесі — Америка ҢүрамаҚұрама Штаттарының тәуелсіз мемле- кетмемлекет ретінде ресми танылуы болды. Испания Флориданы алды, Канада Англияның иелігінде қалды.
==АҚШ Конституциясының қабылданылуы==
АҚШ Конституциясының қабылданылуы. Жас республиканың басшылары елде үлкенді-кішілі өзгертулер енгізді. БүрынғыБұрынғы отарлар билік бөлінісі және республикалық басқару формасы бар штаттарға айналды. 1776—1780 жыл- дарыжылдары отарларда конституциялар қабылданды. Солтүстік штаттарда және бос жерлерде қүлдыққұлдық жойылды, бірақ ол оңтүстікте сақталып қалды. Сервенттерді негрлермен ауыс- тырғанауыстырған плантация иелері құлдыққа мүдделі болды.
Алғашқыда АҚШ-тың мемлекеттік құрылысы егеменді штаттардың келісімшартына негізделген конфедерация болды. Орталық билікті ҢұрлықтықҚұрлықтық конгресс атқарды. Президент те, сенат та, Жоғарғы сот та болған жоқ. Соғыстан кейінгі экономикалық құлдырау мен бейберекеттік федера- тивтіфедеративті республика туралы идеяны тудырды.
!шкіІшкі тұрақсыздықтың өсуі, халық толқулары билікті реформалаудың маңызды алғышарттары болды.
1787 жылдың жазында барлық штаттардың өкілдері қатысқан жартылай ресми съезд өтті. Осында федералдық конституция қабылданды. Оның жобасын дайындауға ДжВашингтонДж. Вашиңгтон, Б.Франклин, А.Гамильтон және Дж. Мэдисон қатысты.
1787 жылғы конституция одақтас немесе федералдық мемлекет құрды, штаттар өзін-өзі басқару құқығы мен жеке конституцияларын сақтап қалды. Заң шығару билігі өкілдер және сенаттан тұратын екі палаталы Конгреске берілді. Өкілдер палатасының мүшелері, халқының саны шамамен тең штат- тарданштаттардан 2 жыл мерзімге, ал сенаторлар — әрбір штаттан 6 жыл мерзімге сайланатын 2 мүшеден құралды. Заңды қабылдау үшін оны екі палата мүшелері мақұлдау^імақұлдауы қажет болды.
Атқарушы билік конституцияға сай президентке берілді. Ол екі сатылы сайлау жүйесі бойынша сайланып, ерекше өкілеттіліктерге ие болды. Президент өзінің алдында дербес жауап беретін министрлерді қызметке тағайындады, қарулы күштердің бас қолбасшысы болды.
Конституция АҚШ Жоғарғы сотын, өмір бойғы ауысты- рылмайтынауыстырылмайтын судьяларын бекітті. Жоғарғы сот егер консти- туцияғаконституцияға қарама-қайшы деп таныса, заңдардың күшін жоя алатын болды.
1787 жылғы конституцияның прогрессивті мәні болға- ныменболғанымен, әлі де демократиялық бола алмады. Ол револю- цияныңреволюцияның жеңістерін құл иеленушілер мен ірі буржуазияның мүддесіне бекітті. Негрлерді құлдыққа алу заңдастырылды. ҢашқынҚашқын құлдар өздерінің бұрынғы қожайындарына қайтарылып берілетін болды. Үндіс тайпалары құқықсыз жағдайда қала берді. Үндістердің жер иелену құқығы болмады, олардың АҚШ-тағы азаматтығы танылмайтын болды.
Конституция сайлау қүқығынқұқығын реттей алмады. Еңбекшілердің қа- лыңқалың бүқарасыбұқарасы — үсақұсақ фермерлер, жүмысшыларжұмысшылар, кедей қолөнерші- лерқолөнершілер — сайлау қүқығынанқұқығынан айырылып қалды. Әйелдер де ешқандай қү- қықтарқұқықтар иелене алмады. Штаттар конституциясында мүлік шектелімі болды. Көп жағдайларда сайлаушы- лардансайлаушылардан отырықшылдық, белгілі бір діни наным-сенімдерге төуелділігі Джордж Вашингтон талап етілді. АҢШАҚШ-тың 3 млн-ға жуық тұрғынының тек 120 мың адамы ғана сайлау құқығына ие болды. Буржуазиялық демократиялық сөз, баспасөз, жиналыс “бостандығы” ескерілмеді.▼болмады, олардың АҢШ-тағы аза- маттығы танылмайтын болды.
Бірақ бүлбұл билік механизмін жүзеге асыру жөне орта- лықтыңорталықтың өкілеттілігін нақтылап бөлу жағынан жетілген конституция еді. Конституцияға өзгерістер мен толықты- рулартолықтырулар енгізудің рет-жосықтары жетілдірілді. Конституция күні бүгінге дейін өрекет етеді. ▼▲Конституция сайлау қүқығын реттей алмады. Еңбекшілердің қа- лың бүқарасы — үсақ фермерлер, жүмысшылар, кедей қолөнерші- лер — сайлау қүқығынан айырылып қалды. Әйелдер де ешқандай қү- қықтар иелене алмады. Штаттар конституциясында мүлік шектелімі болды. Көп жағдайларда сайлаушы- лардан отырықшылдық, белгілі бір діни наным-сенімдерге төуелділігі Джордж Вашингтон талап етілді. АҢШ-тың 3 млн-ға
1789 жылы Конгресс сайлауы болып, Джордж Вашинг- тонВашиңгтон (1789—1797) АҢШ-тың түңғыштұңғыш президенті атанды. ▼жуық түрғынының тек 120 мың адамы ғана сайлау қүқы- ғына ие болды. Буржуазиялық демократиялық сөз, баспасөз, жиналыс “бостандығы” ескерілмеді.
1791 жылы Конгресс сөз, баспасөз, жиналыс жөне петиция қүқығынақұқығына, жекебасқа, түрғынтұрғын үйге қолсүқпаушылыққолсұқпаушылық, қылмыстық істер бойынша азаматтық қорғау соттарын ен- гізуенгізу туралы конституцияға 10 түрлі өзгерістер енгізуге мөжбүрмәжбүр болды. АҢШАҚШ тарихына бүлбұл өзгерістер “Адам қүқығықұқығы туралы билль” деген атпен енді. Конституцияға енгізілген бүлбұл өзгерістердің прогрессивті ықпалы болды жөне бүлбұл АҢШАҚШ халқының ірі жетістіктерінің бірі. ▼▲Бірақ бүл билік механизмін жүзеге асыру жөне орта- лықтың өкілеттілігін нақтылап бөлу жағынан жетілген конституция еді. Конституцияға өзгерістер мен толықты- рулар енгізудің рет-жосықтары жетілдірілді. Конституция күні бүгінге дейін өрекет етеді.
Тәуелсіздік жолындағы соғыстың тарихи маңызы.
▲1789 жылы Конгресс сайлауы болып, Джордж Вашинг- тон (1789—1797) АҢШ-тың түңғыш президенті атанды.
Тәуелсіздік жолындағы соғыстың тарихи маңызы. Англияның америкалық отарларында болған төуелсіздік жолындағы соғыс елдің дербес капиталистік жолмен дамуындағы ең басты кедергілер — отарлық езгі мен ағыл- шындардың жер иеленуші ақсүйектерінің билігін жойды. Соғыс нөтижесінде ағылшын отаршыларының феодалдық төртіптерді енгізу өрекеттері тоқтатылды. Дворяндық ти- ▼▲1791 жылы Конгресс сөз, баспасөз, жиналыс жөне петиция қүқығына, жекебасқа, түрғын үйге қолсүқпаушылық, қылмыстық істер бойынша азаматтық қорғау соттарын ен- гізу туралы конституцияға 10 түрлі өзгерістер енгізуге мөжбүр болды. АҢШ тарихына бүл өзгерістер “Адам қүқығы туралы билль” деген атпен енді. Конституцияға енгізілген бүл өзгерістердің прогрессивті ықпалы болды жөне бүл АҢШ халқының ірі жетістіктерінің бірі.
▲Тәуелсіздік жолындағы соғыстың тарихи маңызы. Англияның америкалық отарларында болған төуелсіздік жолындағы соғыс елдің дербес капиталистік жолмен дамуындағы ең басты кедергілер — отарлық езгі мен ағыл- шындардың жер иеленуші ақсүйектерінің билігін жойды. Соғыс нөтижесінде ағылшын отаршыларының феодалдық төртіптерді енгізу өрекеттері тоқтатылды. Дворяндық ти-
тулдар мең май0раттар таратылды, ірі латифуңдиялар тәр- кілеңді. Отарлардағы тәуелсіздік с0ғысыңың жеңісі ңәти- жесіңде 1787 жылы к0ңституция қабылдаңып, АДШ деп аталатың ірі дербес республика дүңиеге келді.
АҚШ мемлекеті рев0люциялық Ж0лмең қүрылғаң жаңа замаңдағы түңғыш дем0кратиялық республика б0лды. Оңың қүрылысы ағартушылардың саяси идеяларың іске асырды. XVII ғасырдағы ағылшың жәңе XVIII ғасырдың с0ңыңдағы фраңцуз рев0люцияларыңа қарағаңда, америка рев0люциясыңың артықшылығы — терр0рдың б0лмағаң- дығы еді. Отарлардың тәуелсіздік үшің күресі жәңе респуб- ликаңың жариялаңуы өркеңиетті еур0палықтарда қ0рқы- ңыш сезімің тудырғаң Ж0қ. Жаңа тәуелсіз республикаңың пайда б0луы с0л кездегі феодалдық-монархиялық Еур0паға ешқаңдай рев0люциялық күйзеліс қаупің төңдірмеді. М0ңархияңың республикамең алмасуың қуаттай 0тырып, америкалық мемлекет қайраткерлері өздеріңің сыртқы саясатыңда иде0л0гиялық емес, прагматикалық үғымды басшылыққа алды. Өзіңің мақсаты жағыңаң америка рев0- люциясы XVI ғасырдағы Нидерлаңды рев0люциясың көбі- рек еске салатың еді.
==Ағылшын отарларының әкімшілік-саяси құрылысы== Үжымдық
Ұжымдық
4;
* Нью-Гемпшир (1680)
* Массачусетс (1629)
Р0д* Род-АйлеңдАйленд (1635)
К0ңңектикут* Коннектикут (1636)
Корольдық (тәждік)
, „ *
* Виргиния (1607)
Виргиңия (1607)
[[Санат:Солтүстік Америка]]
| 