Тәжікстан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Электр энергетика өндірісі]] – Тәжікстан индустриясының басты салаларының бірі. [[Электр энергиясы]] негізінен [[Ресей]]ге, [[Түрікменстан]]ға және [[Иран]]ға шығарылады. 2002 жылы Тәжікстанның [[сыртқы сауда айналымы]] 1 млрд. 73,6 миллион долларды құрады. Тәжікстан экспортының 55%-ын [[алюминий]] құрайды. 2002 жылы 226,2 мың т [[алюминий]] сыртқа жөнелтілді. Тәжікстан [[тау-кен өндірісі]]нің негізгі өнімдері – [[қорғасын-мырыш]], [[сүрме-сынап]], [[вольфрам-молибден]], [[висмут]] кендері, [[алтын]] және [[флюорит]]. [[Машина жасау]] және [[металл өңдеу]] кәсіпорындары [[тоқыма станоктары]]н, [[ауыл шаруашылық машиналары]]н, [[тоңазытқыш]], [[электртехникалық қондырғылар]], [[трактор бөлшектері]]н, т.б. шығарады. Химия өнеркәсібінен [[минералдық тыңайтқыштар]] өндірісі дамыған. [[Құрылыс материалдары]] өндірісінен [[цемент-шифер]] комбинаты, [[темір-бетон]] және [[бетон конструкциялары]] зауыттары, [[гипс]], [[алебастр]], [[әктас]] зауыттар жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығында [[мақта]] егуге ерекше көңіл бөлінген. [[Мақта]] экспорты сыртқы айналымның 14,1%-ын құрайды. Егістік алқаптың 64,5 мың га жеріне [[жеміс-жидек]], 21 мың га жерге жүзім отырғызылған. [[Жүзімдіктер|Жүзімдік]] және бақ Тәжікстанның оңтүстік-батыс жағында және [[Батыс Памир]]де [[өрік]], [[шабдалы]], [[алма]], [[алмұрт]], [[айва]], [[анар]], [[інжір]] өсіріледі. Кейінгі жылдары [[лимон]] өсіріле бастады. [[Етті-жүнді]] және [[етті-сүтті]] мал шаруашылығы дамытылуда. [[Жібек құрты]] өсіріледі. [[Таулы-Бадахшан]] автономиялы облысында биік таулық жайылымдықтарда мал шаруашылығымен бірге [[бақ]], [[темекі]] өсірудің және [[тау-кен өндірісі]]нің үлесі басым. Тәжікстан әдебиеті қазіргі [[Иран]], [[Ауғанстан]] және Орталық Азияны мекендеген [[иран тілдес]] ([[парсы-тәжік]]) халықтардың [[жазба ескерткіштер]]інде сақталған үлгілерден құралады. 9 – 20 ғасырлар аралығында тәжіктің классикалық әдебиеті пайда болды. Оны үш дәуірге бөлуге болады: 1) 9 – 15 ғасырлардағы [[иран-тәжік әдебиеті]]; 2) 16 – 19 ғасырлардың 1-жартысы аралығында Орталық Азияда қалыптасқан әдебиет; 3) 19 ғасырдың 2-жартысы мен 20 ғасырдың басы аралығын қамтитын тәжіктің ағартушылық әдебиеті. 9 – 10 ғасырлар [[Тәжік поэзиясы]] үшін [[алтын ғасыр|“алтын ғасыр”]] болып есептеледі. Бұл кезде [[Рудаки]], [[Әбу-л-Хасан Кисай]] (953 – 1002), [[Әбу Шакур Балхи]] (915 – өлген жылы белгісіз), [[Дакики]] (туған жылы белгісіз – 977) секілді ірі ақындар шықты. [[Ә.Фирдоуси]] (940 – 1020) өзінің атақты [[Шахнама|“Шахнамасын”]] жазды. 10 ғасырда әдеби орталық [[Ғазғана]] көшкен кезде [[Ә.Унсури]] (туған жылы белгісіз – 1039), [[Фаррухи]] (туған жылы белгісіз – 1038), т.б. талантты ақындар шықты. 12 ғасырда [[Омар Һайям]] (1048 – 1122) [[рубаи]]ларымен ерекше көзге түсті. 15 ғасырда [[Ә.Жәми]] (1414 – 92), т.б. ақындар шықты. 16 – 19 ғасырлардағы тәжік әдебиеті басқа парсы тілдес әдебиеттерден бөлек дамыды. Бұл кезде [[Сайидо Насафи]] (туған жылы белгісіз – 1709), [[Фитрат Зардуз]] (1660 – өлген жылы белгісіз) сияқты ақындар өз шығармаларымен танылды. 19 ғасырдың 2-жартысы мен 20 ғасырдың басы аралығында әдебиетте ағартушылық идея басым болды. Бұл бағытты [[Ахмад Дониш]] (1826 – 97), [[Р.Возех]] (1818 – 94), т.б. қаламгерлер бастады. 20 ғасырдың басында ағартушылық идеяны [[С.Айни]] (1878 – 1954), [[Т.Асири]] (1864 – 1916), т.б. ақын-жазушылар дамытты. Кеңестік дәуірде [[Пайров Сулаймони]], [[Джылы Икрами]], [[А.Дехоти]], [[М.Миршакар]], [[Ә.Лахтуди]], [[М.Турсун-заде]], [[Ф.Ниязи]], [[Г.Абдулло]], т.б. ақын-жазушылар шығармалары арқылы танылды. Бүгінгі таңдағы Тәжікстандағы әдеби өмірде тәуелсіздікке, елдің тарихына арналған шығармалар көптеп жарық көруде.