|
'''Шежіре''', ([[Араб тілі{{lang-ar|شَجَرة]] шаджарат}} — [[бұтақ]], [[тармақ]]) — [[тарих]] ғылымының халықтың шығу тегін, таралуын баяндайтын тармағы. [[Ру]], тайпалардың тарихын ұрпақтан ұрпаққа жеткізген, қалыптасқан ресми Шежіре барлық халықтарда кездеседі. [[Ресей]], [[Германия]], [[Англия]], [[Франция]] және көптеген шығыс елдерінде Шежіренің көп томдық жинақтары шыққан. [[Башқұрт]], [[өзбек]], [[түрікмен]], [[қырғыз]], [[Сібір]] халықтарында Шежіре дерек көздері ретінде молынан кездеседі. Шежірені шежіреші қарттар ауызша таратып отырған. Сондықтан оны кейбір ғалымдар [[далалық ауызша тарихнама]] (ДАТ) деп те әспеттейді. Кеңес өкіметі заманында Қазақстанда Шежірені зерттеу, оны тарихи дерек ретінде пайдалану [[идеология]]лық саясат әсерінен көп қолға алына қойған жоқ. Дегенмен, [[Х.Арғынбаев]], [[М.Мұқанов]], [[В.Востров]], т.б. [[этнолог]] ғалымдар еңбектері тарапынан ішінара көрініс тапты. Жалпы Шежірені жинақтаған көнекөз қариялардың көмегімен қазақтың ру-тайпаларының өткені туралы біршама мәліметтер алуға болатындығы 18 ғасырда белгілі болды.
18 — 19 ғасырларда мұндай Шежірелердің біразын [[Н.Аристов]], [[А.Левшин]], [[В.Григорьев]], [[Л.Мейер]], [[П.Рычков]], [[М.Тевкелев]], [[Н.Гродеков]], [[И.Андреев]], [[Ш.Уәлиханов]], [[Г.Н. Потанин]], [[Ә.Диваев]], т.б. зерттеушілер жазып алып, ғылыми айналымға енгізді. Алынған жинақтар Шежіре деректері орта ғасырлардан бастау алатындығын, тіпті жекелеген нұсқалары [[Адам ата]]дан басталатындығын айқындады. Кейбір Шежіре нұсқалары ортағасырлық деректемелермен де ұштасып жатты. [[Рашид әд-Дин]], [[Ұлықбек]], [[Әбілғазы]], [[Бейбарыс]], [[ибн Халдун]], т.б. көптеген ортағасырлық авторлардың еңбектерінде белгілі бір тұлғалардың, ру-тайпалардың, халықтардың шығу тегі таратылып, бірнеше ұрпақтар алмастығы өрбітіліп отырды.
|
