Зәйтүн: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Wenislawski (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
17-жол:
'''Зәйтүн''', олива ({{lang-la|Olea}}) – [[Зәйтүн тұқымдасы|зәйтүндер]] тұқымдасына жататын мәңгі жасыл көп жылдық ағаш тектес өсімдік.
Негізінен тропиктік, субтропиктік аймақтарда өседі. 80-ге жуық түрі бар. Соның ішінде шаруашылық үшін маңызды түрі – ''еуропалық Зәйтүн'' (O. europaea).<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>▼
▲Негізінен тропиктік, субтропиктік аймақтарда өседі. 80-ге жуық түрі бар. Соның ішінде шаруашылық үшін маңызды түрі – ''еуропалық Зәйтүн'' (O. europaea).<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>
Бұл түр жабайы түрде кездеспейді. Биіктігі 5 – 6 м, кейде 10 – 12 м-ге дейін жетеді. Жапырақтары ұсақ, сопақша келген, қарама-қарсы орналасқан. Гүлі ұсақ, қос жынысты, гүл шоғы ақшыл. Жемісі – сүйек, сопақша, толық піскен кезде күлгін немесе қара түсті келеді. Зәйтүн атпа тамыр сабақтарымен, тұқымымен, қалемшемен және ұластыру арқылы көбейтіледі. Тұқымымен көбейткенде 10 – 12, ал басқа жолмен көбейткенде 4 – 5 жылда өнім сала бастайды. 200 жылға дейін өнім береді, бірақ ең мол жеміс беретін кезеңі 20 – 50 жыл аралығында. Ағаштары 300 – 400 жыл өседі. Бір ағаш жылына 20 – 40 кг-дай жеміс береді. Зәйтүннің шикі жемісінің құрамында шамамен 50 – 75% май болады, сонымен қатар қант, ақуыз, пектин, В, С витаминдері, А провитамині, т.б. құнды заттар кездеседі. Жемістерін жасаң кезінде жеуге болмайды, өйткені құрамында дәмі өте ащы глюкозид олеуропеин заты болады. Жемістерін қайта өңдегеннен кейін пайдаланады. Жемістерін салқындай сығып алған бірінші фракциясы [[зәйтүн майы]] деп аталады, ол тағам дайындауда, [[консерві өнеркәсібі]]нде және [[медицина]]да дәрі ретінде, ал қалған жемісін, тұқымын қыздырып барып, сығып алынған екінші фракциясы – [[ағаш майы сабыны]]н қайнатуда қолданылады. Сығындысы мал азығы ретінде пайдаланылады. Зәйтүн дақылы өнімдерін ең мол өндіретін елдер – [[Италия]], [[Испания]], [[Грекия]], [[Португалия]], т.б. [[ТМД]] елдерінде Зәйтүн дақылы 13 ғ-дан белгілі. [[Қырым]]да, [[Әзірбайжан]]да, [[Түрікменстан]]да, [[Грузия]]да, [[Ресей]]дің [[Краснодар өлкесі]]нде өсіріледі. Зәйтүннің кеңінен тараған 500-ден аса сұрпы шығарылған. Зәйтүн жемісі [[Қазақстан]]да да тағамға көп пайдаланылады.<ref>Шаңырақ: Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. АлматыҚаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
Зәйтүе ағаштары әлемнің субтропикалық аймақтарында кездеседі, оны әлемнің көптеген елдерінде- Ипанияда, Италияда, Туркияда, Тунисте, Мароккода, Сирияда және Португалияда өсіреді.
28-жол:
{{wikify}}
{{Майлы дақылдар}}
[[Санат:Зәйтүн тұқымдастары]]
| |||