Архашастра - [санскр. артха - басқару, шастра - заңдылық] - ежелгі үнді трактаты, патшалардың өмірі мен қызметін қамтитын санскрит тіліндегі көне ережелер жиынтығы. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың ӀӀ-жартысында пайда болып, бүгінгі нұсқасы б.з. Ӏ-ӀӀ ғасырында қалыптасып болған, негізгі авторы - I Чандрагуптаның министрі әрі ықпалды кеңесшісі - Каутилья деген болжам бар. Архашастра 15 бөлімнен тұрады: патшаның мінез-құлқы мен уәзірлерді таңдау әдісі, қазынаны толтыру жолдары, сот және тергеу жүмыстары, қылмыс пен жазалау, қарсыластарды жоюдың құпия әдістері, саясат пен соғыс өнері, қоғамдық үйымдармен қарым-қатынас, құпия тыңшылар пайдалану жолдары және т.б. Архашастраның негізгі идеясы - патша саяси же- тістікке жету жолында ешбір әдістен бас тарпауы керек. "Патшаның саясаты өзінің жерін үлғайтуға бағытталған, сондықтан көршілер "оның жауы болып табылады, ал көршілердің көршісі - одақтастар". Архашастра білімнің кәптеген салаларын қамтиды. Онда мынадай жүйелер берілген: "патшалықтың жеті белгісі", "патшаға кешірімді жеті кемшілік", "сыртқы саясатгы жүргізудің алты жолы", "қамалдардың алты түрі", т.б. Архашастра Үндістан мемлекеттік құрылысының ежелгі дерегі болып табылады. Онда кездесетін саясатты моральдық-діни шең- берден шығарып қарайтын еркін ойлар Архашастраның авторын үнділік Макиавелли деп атауға негіз болды. [1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3