Арчибальд Дуглас, 6-Ангус графы
Арчибальд Дуглас (ағылш. Archibald Douglas; 1489 жыл—1557 жыл), 1513 жылдан бастап 6-Ангус графы — шотландиялық барон, елде бірнеше рет билікті басып алған XVI ғасырдың басында ағылшынфильдік партияның жетекшісі.
| Арчибальд Дуглас ағылш. Archibald Douglas | |||
| |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 1513 — 1557 | |||
| Ізашары | «Өжет» Арчибальд | ||
| Ізбасары | Дэвид Дуглас | ||
| |||
| 1526 — 1528 | |||
| Ізашары | Джеймс Битон, Глазго архиепископы | ||
| Ізбасары | Гэвин Данбар, Глазго архиепископы | ||
| Өмірбаяны | |||
| Дүниеге келуі | 1489 Ланарк, Саут-Ланаркшир, Шотландия | ||
| Қайтыс болуы | 1557 Танталлон сарайы | ||
| Династия | Дугластар | ||
| Әкесі | Джордж Дуглас, Ангус шебері | ||
| Анасы | Элизабет Драммонд | ||
| Жұбайы | Маргарет Хепбёрн (1509) Маргарита Тюдор (1514—1528) Маргарет Максвелл (1543) | ||
| Балалары | Джанет Дуглас Уильям Дуглас Маргарита Дуглас | ||
өңдеу  |
|||
Арчибальд Дуглас «Өжет» Арчибальд 5-Ангус графының немересі. Арчибальдтың әкесі Флодден түбіндегі шайқаста қайтыс болды, сосын ол атасы дүниеден өткен соң графтықтың мұрагері болды.
Маргарита Тюдормен некелесу
өңдеу1514 жылы жас граф ағылшын королі VII Генри қызы, Шотландия королі IV Джеймстің жесірі Маргарита Тюдорға үйленді. Бұл Дугласқа әлі жас V Джеймстің кезінде елдің үкіметін басқаруға мүмкіндік берді. Алайда, Маргарита мен Ангус қабылдаған, королевамен некелесуі және Англиямен жақындасуы, шотландтық барондардың ашуларына тиді. 1515 жылы Шотландияның регенті болып профранцуз бағытын жақтаушысы Джон Стюарт, Олбани герцогы сайланды және Ангус елден қуылды. Олбани татуластыру саясатын жүргізді, сол себептен көп ұзамай Арчибальд Дугласқа рақымшылық жасалып, Шотландияға оралды және тіпті регенттер кеңесіне кірді. Сол уақытта, күйеуін сатқындығымен қорланған Маргарита Тюдор ажырасу рәсімін дайындай бастады.
Олбани 1517–1521 жылдары Францияда болған кезеңде. Ангус қайтадан билікті басып алуға талпынып, Джеймс Гамильтон, Арран графымен ұзаққа созылған қақтығысты тудырды. Азаматтық соғыс қаупін Эдинбургты бақылау үшін Ангус пен Арран арасындағы қарулы қақтығыстар төндірді, тек регенттің қайтып келуі жағдайды тұрақтандырды.
Ангустың регенттігі
өңдеуСол уақытта, Ангус Флодденнің шайқасынан кейін қалыптасқан шотланд барондарының ағылшынфилдік партиясын басқарады. Бастапқыда Англияға бағдарлаушылардың саны көп болмады - Шотландияның Франциямен одақтастығына деген дәстүрлі айнымастық сақталды. Алайда оңтүстік көршісімен жақындасу идеясы біртіндеп мақұлдау күшейе түсті. Бұны Джон Мейджораның 1521 жылы жарияланған «Ұлы Британия» кітабы және шотланд ақсүйектерінің 1522–1523 жылдары Англияға қарсы Олбани герцогының әскери іс-шараларына қатысуына бас тартулары куәландырады. Проағылшын барондарды Англия королі VIII Генри белсенді қолдап, қаржыландырды.
Шотландтық ақсүйектер арасындағы ағылшынфильдіктің өсуі 1525 жылы Ангусқа төңкеріс жасауға мүмкіндік берді. Король Эдинбург қаласында Арчибальд Дугластың бақылауында болды, барлық жоғары лауазымдар Ангустың туыстарына және жақын адамдарына берілді. Бұл, әрине, шотланд ақсүйектерін наразылығын тудырды. Алайда, Ангусқа қарсы көтерілістің барлық әрекеттері жаншылдалып басылды. Тек 1528 жылғы мамырда патша Эдинбургтан қаша алды және шотланд ақсүйектерінің жасақтарын жинай алды. Король әскері астанаға кіріп, Ангусты ата қонысы Танталлон сарайында қоршауға алды. 1528 жылғы 5 желтоқсада Дуглас капитуляциялауға мәжбүр болды, бірақ оған Англияға кетуге рұқсат етілді.
Тағы айтып кететін жайт ол, 1525–1528 жылдардағы Ангус билік еткен кезі олигархияны озбырлықпен басып алумен ғана емес: осы кезеңде талантты ұсақ дворяндар мен шағын шотландықтардың қоғамдық қызметіне белсенді қатыстыру уақыты болды, олардың көпшілігі өз лауазымдарын граф құлағаннан кейінде сақтап қалды. Тағы Ангус Англиямен шекаралас аймақтардағы анархияға ерекше бейімділігі бар барондар арасында тәртіпті қалпына келтіруге тырысқан.
Қайтып оралуы және Англиямен қарым-қатынасын үзуі
өңдеуШотландияға Ангус графы король V Джеймс қайтыс болғаннан кейін ғана 1543 жылы қайтып келді. Ол сол кезде Англияға бағдарлау саясатын жүргізген, 2-Арран графы Джеймс Гамильтон басқаратын регенттік кеңеске кірді. VIII Генри нұсқауы бойынша, Ангус Шотландияның жаңа туған Мария Стюарт ханшайым мен Англия королінің ұлы некелерін қиюын ұйымдастырды. Алайда, 1544 жылы Шотландияда кардинал Дэвид Битон басқарған Франко-Шотландия одағының жақтаушылары келді, ал Ангус дереу лауазымынан босатылды.
Профранцуз партиясының 1544–1545 жылдардағы жеңісі Шотландияның аумағына ағылшындардың бірнеше рет басып енушілікке апарды. Ағылшындардың Лотиандағы Ангустың жерін талқандауы және Мелроуздегі Дугластар отбасылық мазарларын қорлауы графтың тағдырында радикалды айналымға әкелді: Арчибальд шотландтық қарсылық күштерін басқарып, 1545 жылғы 27 ақпанда Анкрум түбіндегі шайқаста ағылшын әскерлерін жеңді. Келесі жылы Ангус Франциядан субсидия алды және 1547 жылғы 10 қыркүйекте Пинки түбіндегі шайқаста шотландиялық авангардты басқарды.
Маргарита Тюдордан туған Арчибальд Дугластың қызы, жалғыз заңды баласы, Маргарита Дуглас, Шотландия королевасы Мария Стюарттың күйеуі, Генри Дарнли лордтың анасы болды.