Флодден түбіндегі шайқас

Флодден түбіндегі шайқас (ағыл.Flodden) (9 қыркүйек 1513 ж.) — Итальяндық соғыс кезіндегі Англия мен Шотландия әскерлері арасындағы шайқас. Шотландия әскерінің осы шайқаста жеңіліске ұшырауы Шотландияда король Яков V кәмелет жасына толмаған кезеңінде елеулі ішкі саяси дағдарысқа себеп болды.

Флодден түбіндегі шайқас
Негізгі қақтығыс: Итальяндық соғыстар
Дата	9 қыркүйек 1513
Орын	Флодден (солтүстік Нортумберленд, Англия)
Нәтиже	Англияның толық жеңісі
Қарсыластар
Шотландия Англия
Қолбасшылары
Яков IV † Томас Говард
Тараптар күші
шам. 25 000 адам шам. 25 000 адам
Шығындар
10 000 адам 1 500-4 000 адам

Соғыс алдындағы әскери істер

Шартқа сәйкес Шотландия 1513 жылдың ортасында Генрих VIII корольдің ағылшын әскері Францияға басып кірген кезде Шотландия ескі одақтасты қолдау үшін соғыс қимылдарды бастауға мәжбүр болды. 22 тамызда 1513 жылы Яков IV бастаған үлкен (кейбіреулердің бағалауымен 60 мыңға жуық адам) шотланд әскері Англияның шекарасынан өтті. Армиямен бірге Эдинбург қамалынан заманауи ауыр артиллерия 6 кулеврин мен 6 жартылай кулеврин барды. Шотландтық әскерлер тез арада Англияның шекарадағы қамалдарын - Норхэм, Уарк, Форд, Итал басып алды, бірақ жаудың жеріне терең енуге асықпады. Мүмкін Яков IV Англияға ауқымды соғыс қимылдарын жасағысы келмеді, тек Шотландияның Францияның алдында міндеттемелерін орындауын ғана көрсетуге тырысты. Алайда, ағылшындардың ондай ниеті болған жоқ: Генрих VIII Франциядағы соғысқа бара жатып, солтүстіктегі графтықтарды қорғауды талантты қолбасшы Суррей графы, Томас Говардқа тапсырды. Ол саны жағынан ауқымды жасақ жинай алды және жаңбырлы ауа райына қарамастан шотландықтарға қарай ат басын бұрды. Сонымен қатар, адмирал Говардтың Англия флоты, ағылшын әскеріне жеңіл артиллерияны жеткізіп берді.

Екі жақтың жағдайы

Таңертең 1513 жылы 9 қыркүйекте шотланд әскерлері Нортумберлендтегі Тилл өзенінің батыс жағалауында жақсы қорғалған лагерде орналасты. Ағылшын әскері өзенің шығыс жағалауы арқылы Тиллді күтпеген жерден өтіп, шабуыл жасады. Шотланд әскері лагерьді тастауға мәжбүр болды және Флодден белестерінің биік жерлеріне шықты. Қарсыластар әскерлерінің саны шамамен 20-25 мың адамға тең болғанымен, шотландықтардың артиллериясы ауыр және маневр жасауға қиын болғанда, ағылшындарда шотландықтардан асып түсетін жеңіл кеме зеңбіректерімен қаруланған.

Шайқас барысы

Шайқас артиллериялық атыспен басталды. Шын мәнінде, Флодден шайқасында әскери іс-қимыл тарихында алғаш рет артиллерия шайқастың нәтижесін шешті: ағылшындардың жеңіл және нақты зеңбіректері шотландықтардың арбиған артиллериясын тез бомбылап жіберді, бұл соңғыларды белесті тастап, шабуыл жасауға мәжбүр етті. Яков IV өте қуатты және әскерді байсалдылықпен басқаруға өзіне сенімді болды: ол басқа жасақтарға қырғында стратегия мен тактиканы өз бетінше анықтауға мүмкіндік беру үшін ұрысқа алғашқылардың бірі болып ұмтылды. Жаңбыр мен лай батпақтың әсерінен садақшылар мен атты әскер жарамсыз болды, ал шайқас тезірек қарбаласқа айналды. Шотландтық рыцарялар көп жерлерде тиімсіз қару ұзын найзалармен қаруланған болатын. Дегенмен, шайқас өте қатал және ұзақ болды. Шотландықтардың сол қанатын бастаған Хантли графына қарама-қарсы ағылшын жасағын айдап тастай алды. Оң қанаттағы Аргайл мен Леннокс басқарған таулы жасақ кескілескен айқаста жеңілді. Шотландия армиясының орталық қанатын басшылық еткен король Яков IV ағылшындардың қолдарынан қаза тапты. Тек түнде ғана шайқас аяқталды: шотланд әскері үлкен шығынға ұшырап, толығымен талқандалды: 10 мыңға жуық шотландықтар қаза тапты, бұл ағылшындардан кем дегенде үш есе көп болды. Оның үстіне, ұрыс алаңында Яков IV, оның ұлы Александр Стюарт, Аргайл, Леннокс, Ботвелл графтары және тағы басқалар - шотландтық рыцарлардың барлығы дерлік қалды.

Генрих VIII-нің әйелі Арагондық Екатерина, күйеуі болмаған кезде, Англияның регенті болған, Флоддендегі жеңісті мақтан тұтып, тіпті патшаға сыйлық ретінде - Яков IV-нің қанды жейдесін жіберді.

Флодден шайқасының мәні

Флоддендегі жеңіліс Шотландияны итальяндық соғыстан ұзақ уақытқа шығарып тастады. Патшаның қаза болуы Яков V-нің кәмелет жасына толмаған кезінде Шотландияда ұзақ уақытқа созылған ішкі саяси дағдарысқа алып келді. Англия патшасы Генрих VIII-ге Еуропада белсенді сыртқы саясат жүргізуге, көбінесе одақтастарының көзқарасын ескермеуге мүмкіндік беретін ағылшындық әскердің беделі көтерілді.