Арыстанқұйрық

Арыстанқұйрық
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Гүлді өсімдіктер;
Табы:	Қос жарнақтылар;
(unranked)	Asterids;
Сабы:	Lamiales;
Тұқымдасы:	Lamiaceae;
Кіші тұқымдасы:	Lamioideae;
Тегі:	Leonurus;
Түрі:	L. cardiaca;
Екі-есімді атауы
	Leonurus cardiaca; L.

Арыстанқұйрық (лат. Leonurus cardiaca) – ерінгүлділер тұқымдасының сасықшөп тегіне жататын көпжылдық шөптес өсімдігі.

Сипаттамасы

Арыстанқұйрық - үстіңгі бетін сұрғылт түк басқан көпжылдық өсімдік. Ағаштанып біткен тамырынан қызғылт түсті, бұтақты сабақтары өсіп шығады да, олардың биіктігі 50 см-ден 10 см-ге дейін барады. Сыртынан қарағанда сабақтары төрт ұырлы болып көрінеді де қырлары өткір келеді.

Жапырақтары - тегіс көкшіл сұр түсті, жатыңқы түкті. Сабақ жапырақтары сағақты, дөңгелек келіп, сына сияқты 5 жарнаққа бөлінеді.

Гүлдері биік, ашық қызыл түсті; бастары күлтеленіп тұрады. Күлтесі - қос ерінді.

Таралуы

Арыстанқұйрық - далада, бұталар арасында, ойпатты жерлерде, Қазақстанның көптеген аудандарында кездесетін, емге пайдаланылатын өсімдік. Сондай-ақ мұның түркістан арыстанқұйрығы деп аталатын екінші түрі жалаң жасыл жапырақтарымен көзге түседі. Олар таулы аудандарда өседі.

Пайдалануы

Арыстанқұйрық препаратының көңіл сергітерліктей өте жақсы қасиеті бар, оны науқастар жеңіл көтереді. Тыныштандырғыш әсері дәрілік валериянадан анағұрлым күшті. Халық медицинасында арыстанқұйрық препаратын "жүрек қатты соққанға", алқынып ауырғанға, қарын ауырғанға және өкпе қатарына қабылдау ұсынылады.

Ғылыми медицинада арыстанқұйрықты тыныштандырғыш дәрі ретінде жүрек қатты соққанға, ентіккенге, истерияға, жүрек неврозына, гипертонияға, жүрек талмасына және басқа да бірқатар ауруларға қарсы ем үшін ұсынады.

Арыстанқұйрықтың тонус көтерліктейде қасиеті бар. Үй жағдайында арыстанқұйрықтан халықтық медицинаның рецептімісен үш түрлі дәрі жасауға болады. Бұл ретте оның шөбі мен тамыры пайдаланылады. Шөбінен тұнба жасайды. Сүзілген тұнбаны белгілі доза бойынша жүрек қатты соққанда, ентіккінде, шемен ауруында ішеді. Арыстанқұйрықтың препаратын тек шеменді емдеуге ғана қолданғанда тұнбаға бірдейлік мөлшерде торғай тарысының шөбінен қосып пайдалануға болады.^[1]

Синонимдары

The Plant List-тің 2013 жылғы мәліметі бойынша^[2], Арыстанқұйрықтың келесі синонимдары бар:

Cardiaca crispa (Murray) Moench
Cardiaca glabra Gilib., nom. inval.
Cardiaca stachys Medik.
Cardiaca trilobata Lam.
Cardiaca vulgaris Moench
Lamium cardiaca (L.) Baill.
Leonurus aconitifolius Schltdl. ex Ledeb.
Leonurus campestris Andrz. ex Benth.
Leonurus canescens Dumort.
Leonurus crispus Murray
Leonurus discolor W.D.J.Koch
Leonurus glabra (Gilib.) Gilib., nom. inval.
Leonurus illyricus Benth.
Leonurus intermedius Holub, nom. illeg.
Leonurus lacerus Lindl.
Leonurus multifidus Raf., nom. illeg.
Leonurus neglectus Schrank
Leonurus ruderalis Salisb., nom. illeg.
Leonurus trilobatus (Lam.) Dulac
Stachys triloba Stokes

Дереккөздер

↑ Дәрілік өсімдіктер. Алматы, "Қазақстан", 1975, 172 бет.
↑ Leonurus cardiaca L. is an accepted name (ағыл.). The Plant List (2013). Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (2013). Тексерілді, 20 қаңтар 2015.

[1] Дәрілік өсімдіктер. Алматы, "Қазақстан", 1975, 172 бет.

[2] Leonurus cardiaca L. is an accepted name (ағыл.). The Plant List (2013). Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (2013). Тексерілді, 20 қаңтар 2015.

[1]

[2]