Атпа найза

Жалпы мәлімет

Атпа найза — қарапайым серіппе арқылы атылатын садақтың күрделі түрі. Атпа найза Шығыста б.з.б. дәуірлерде-ақ қолданыла бастады. Ол ағаш құндаққа бекітілген ауыр садақ түрінде болды. Адырнасы серіппе ілгешекке екі қолдың күшімен ілінеді. Кейде аяқ, тізе күші де қолданылады. Атпа найзаны атуға әзір күйінде ұстауға да болады. Археол. деректер бойынша мұндай садақтар Қытай терр-да б.з.б. 8-5 ғ-лар шамасында пайда болған. Бұл жазба деректермен де дәлелденді. Б.з.б. 5-4 ғ-ларда жазылған “Сунь цзы” (Қытайдың көне әскери өнері туралы трактаттар) мәтіндерінде А.н. мәнін білдіретін сөздер бар. Онда жай садақ мәніндегі иероглифтің жоғарғы бөлігіне қосымша “механизм” мағынасын үстейтін белгілер салыну арқылы “ Атпа найза” ұғымы таңбаланған. Осылайша садақ және механизмді садақ (яғни Атпа найза) ұғымдары иероглиф түрінде белгіленген. Атпа найза сауыт киген жауды шамамен 700-720 м жерден өлтіре алған. Найзаның мұндай түрлерін қазақ сарбаздары да қолданған. Орта ғасырларда Батыс Еуропа елдерінде қолданылған “арбалет” — fтпа найзаның жетілдірілген түрі. “Арбалет” — көне латын тіліндегі argus — садақ және ballіsta — лақтырғыш жарақ деген ұғымдардан шығарып француздар қолданған arbalete термині арқылы қалыптасқан. Ресейліктер оны “самострел” деп атады. “Арбалет” — ағаш құндаққа бекітілген болат садақ. Оның адырнасы шығыршықты механизм (ворот) арқылы тартылатын болған.

Қосымша мәлімет

Атпа найза - аңшылық құралы, соғыс қаруы. Кәднімгі найзадан қысқарақ, жеңілрек келеді. Қазақ халғы бұны жаққа салып лақтыратын болған. Жоғарғы палеолит дәуірінде, атпа найза ұшын тастан немесе сүйектен жасайтын еді. Ертеде бразилялықтар, мексикандықтыр, попуасттар және тағы да басқа елдер осы қару түрін көп қолданған. Кейбір зерттеушілердің пікіріне қарағанда, атпа найза, садақ шығуына әсер еткен. Садақты білмейтін немесе қолданбайтын елді мекенді жерлерде, атпа найза кең тараған. Бұл елдер атпа найзаны таяқша арқылы үріп ататын болған. Садақ шыққан соң да, мысалы африканды тайпалар, атпа найзаны әлі де қолданатын болған. Осы қару түрі, жер бетінде кең тарады, мысалы:

• Римдіктер өздерінің жаяу әскерлерін атпа найзамен қаруландыратын.
• Сірә, был қаруды, садақ сияқты емес, колмен ұшырғанды тиімді деп санады.
• Юлий Цезарь нұсқауы бойынша, кару басы екі темір шегемен қамтылған. Соның әсерінен, жауға лақтырылған атпа найза, одан да үлкен жарақат алып келетін еді.Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>

Дереккөздер

Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>