Аурел Стодола
Аурел Стодола (10.05.1859 – 25.12.1942) — словак инженері, физик және өнертапқыш. Ол техникалық термодинамика мен оның қосымшалары саласында ең алғашқылардың бірі болды және 1903 жылы Бу турбинасы (Die Dampfturbine) кітабын шығарды. Турбинаны жобалауға байланысты термодинамикалық мәселелерден басқа, кітабында сұйықтық ағынының, дірілдің, кернеуді талдаудың аспектілері талқыланды.[1]
| Аурел Болеслав Стодола | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Липтовски-Микулаш, Словакия |
| Қайтыс болған күні |
25 желтоқсан 1942 (83 жас) |
| Қайтыс болған жері | |
| Жұмыс орны |
Швейцария жоғары техникалық мектебі |
| Альма-матер |
Будапешт технология және экономика университеті |
| Атақты шәкірттері |
Альберт Эйнштейн, Якоб Аккерет, Николас Хофф |
| Марапаттары |
|
Өмірбаяны өңдеу
Аурел Стодола Словакияның Липтовски Микулаш қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Ондрей Стодола тері өндірушісі болған. 1881 жылы Цюрихтегі (Швейцария) жоғары техникалық мектепті бітірді. Берлин университетінде, содан кейін Сорбоннада математика және физика пәндерінен дәрістер тыңдады. Кейін Берлиндегі жоғары техникалық мектепте жұмыс істеді.
1892 - 1929 жылдары Цюрихтегі жоғары техникалық мектепте машина жасау кафедрасының профессоры. Негізгі жұмыстары бу және газ турбиналарының бөлшектерін автоматты басқаруға, конструкциясы мен беріктігін есептеуге арналды. Оның әйгілі кітабы бу - газ - турбоқұрылыс энциклопедиясы болды. Онда келтірілген беріктік есептеулері жоғары ғылыми деңгейде көрсетілген. А. Стодолаға Альберт Эйнштейн мынадай қызықты сипаттама берген:
«... «Егер Стодола Қайта өрлеу дәуірінде дүниеге келген болса, ол керемет суретші немесе мүсінші болар еді, өйткені оның жеке басының басты қасиеті-қиял мен жаратылыстың күші. Стодоланың тағы бір күшті жағы-бұл ізденімпаздық және ғылыми ойлаудың сирек айқындылығы».[2]
1929 жылы зейнетке шыққаннан кейін де ол зерттеу жұмыстарын жалғастырды.
Әлемге әйгілі болуы өңдеу
1902 жыл – А.Стодола жалпы әлемдік қауымдастыққа танымал болған жыл. Бұл оның Дюссельдорфта өткен неміс инженерлері қауымдастығының мәжілісінде оқыған дәрісінен кейін болды. Ол бу турбиналары туралы теориялық және практикалық білім туралы дәрістер оқыды. Кейін ол "Бу турбиналары және жылу қозғалтқыштарының болашағы" кітабын шығарды, олар әлемнің бірнеше тілдеріне аударылды. Сол кезде-ақ ол бу турбиналарының дамуын дұрыс болжаған еді. Ол бу турбиналары саласындағы әлемдік беделге ие болды. Цюрихте жиырма жылын өткізгеннен кейін, Аурел Стодола технология саласында әлемдік атаққа ие болды. Содан кейін ол - "бу турбиналарының әкесі" деп аталды, мұны Бадендегі мотор бөлмесінде бюстінің астына орнатылған мемориалды тақта растайды. Оның бүкіл әлемде мойындалуы марапаттармен, жетекші университеттердің құрметті докторларымен, сондай-ақ осы университеттерге дәрістерге шақырумен расталады. 1922 жылы ол "Бу және газ турбиналары"атты тағы бір кітабын шығарды. Профессор Стодола ішкі жану турбиналарында олар өндірістік маңызы әлі болмаған кезде жұмыс істеді.
Жоғары құрмет өңдеу
1940 жылы Стодола өзінің ғылыми жұмысы үшін ең жоғары марапатқа ие болды. Ағылшын инженерлері қоғамы оны машина жасау тарихындағы ерекше оқиға ретінде бу және газ турбиналары туралы ғылым құрғаны үшін Джеймс Уатт алтын медалімен марапаттады. Осылайша, А.Стадола сол кездегі ғалымға тиесілі болатын ең үлкен құрметке ие болды. 1959 жылы Липтовский Микулашта А.Стодола дүниеге келген үйдің орнында тұрған ғимаратта мемориалдық тақта ашылды. Кошице қаласында Словакияның техникалық мұражайының ғимаратында қалымның бюстісі бар мемориалды тақта орнатылды.[3]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Рао, С., «Механические колебания», Аддисон-Уэсли, Вокингем, Англия, третье издание, 1995 г.
- ↑ http://www.soprotmat.ru/teacher/Stodola.htm Мұрағатталған 10 мамырдың 2021 жылы. СТОДОЛА Аурель
- ↑ https://korzar.sme.sk/c/5011962/aurel-stodola-vedec-svetoznameho-mena.html Аурел Стодола: всемирно известный ученый