Ахмед әл-Мұғтадид
Ахмед әл-Мұғтадид (араб.: أحمد المعتضد; 857, Самарра — 5 сәуір 902, Бағдат) — Ислам халифатының 35-ші халифасы, мүміндердің әмірі.
| Ахмед әл-Мұғтадид араб.: أحمد المعتضد | |||
 892 жылы әл-Мұғтадидтің атымен шығарылған динар | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 15 қазан 892 — 5 сәуір 902 | |||
| (Лақап аты Әл-Мұғтадид) | |||
| Ізашары | Ахмед әл-Мұғтамид | ||
| Ізбасары | Әли әл-Мүктәфи | ||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 857 Самарра, Ислам халифаты | ||
| Қайтыс болуы | 5 сәуір 902 Бағдат, Ислам халифаты | ||
| Династия | Аббас әулеті | ||
| Әкесі | Талха әл-Муаффақ | ||
| Анасы | Сәуәб немесе Хурз немесе Дырар | ||
| Балалары | Әли әл-Мүктәфи Жағфар әл-Мұқтадир Мұхаммед әл-Қаһир | ||
өңдеу  |
|||
Өмірбаяны өңдеу
Әл-Мұғтамид дүние салған күні халық халифа ретінде серт беріп, әл-Мұғтадидті таққа отырғызды. Содан бастап дүниеден өткенінше тақта отырды.
Ішкі келеңсіздіктер өңдеу
Бұл дәуірде карматилер күшейе түсті. Бахрейн, Ирак пен Шамда мұсылмандарға тыныштық бермей, керуен жолдарын торуылдап, қажыларға шабуыл жасай басады.
Сонымен қатар Фатима әулеті де Йемен мен Солтүстік Африкада өз үгіт-насихаттарын жүргізуге кірісті.
Амр ибн Ләйс әс-Саффардың шығыс жақтағы қуаты да осы кезде арта бастады. Амр ибн Ләйс әл-Мұғтадид билігінің алғашқы дәуірлерінде Нишапурға кірді. Халифа оған Рейдің билігімен қатар сыйлықтар да берді. Амр халифадан Мәуереннаһр әмірі Исмаил ибн Ахмед әс-Саманиді орнынан алып, ол жердің билігінің өзіне берілгенін қалады. Әл-Мұғтадид оның осы қалауын қабыл алып, Мәуереннаһрдың билігін оған берді. Бірақ Исмаил оның билігін мойындамай, соғыста Амрды ойсырата жеңді. Бұл дәуірде саманилер Амр ибн Ләйс әс-Сафарды да, Мұхаммед ибн Зәйдті де биліктен тайдырып, мұсылман әлемінің шығыс жағын толықтай өздерінің қолдарына қаратты.
Ал батыста Тулунұлдарының басында тұрған Хамаруайх ибн Ахмед ибн Тулунмен жақсы қарым-қатынас құрды. Халифа өзіне тарту-таралғы жіберген Хамаруайхқа Мысырмен қоса, Тарсус пен Шамның да билігін беріп, шекараның қауіпсіздігін сақтауды да тапсырды. 896 жылы Хамаруайхтың өлтірілуіне дейін осы жағдай жалғасты. Бірақ біраз уақыттан кейін Тулунұлдарының арасында туындаған ішкі қақтығыстар Тарсус қаласының қолдарынан шығуына алып барды. Бұл ішкі қақтығыстар әл-Мұғтадидтің Мысырдағы билігін арттыра түсті.
Жаңартпалар өңдеу
Әл-Мұғтадид мемлекеттік істерде кейбір өзгерістер жасады. Ең маңызды өзгерістердің қатарында өз атымен аталған күнтізбені (Тақуимул-Мұғтадид) дайындатуы болды. Мемлекеттік салықтар осы күнтізбеге сай жиналып, салыққа қатысты да жаңалықтар орын алды.
Әл-Мұғтадид Самарраны тастап, Бағдатқа қоныс аударды. Бұл көштен Самарраның зиян шеккені анық. Қаланың іргетасы мен қирандылары да Бағдатқа жеткізілді.
Тұлғалық қасиеттері өңдеу
Әл-Мұғтадид дүние салғанда ұлы әл-Мүктәфи тақ мұрагері ретінде қалды. Әл-Мұғтадид батыр болатын. Кейбір деректерде оның шиит болғандығы да айтылады[1].
Дереккөздері өңдеу
- ↑ Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4